آنچه درباره آزمایش اعتیاد نمی‌دانستید
شاید اگر از آزمایش‌های اعتیاد با شما صحبت کنیم و شما هم آدم سالمی باشید که حتی یکبار نیز سیگار را تجربه نکرده‌ باشید، از ما دلگیر شوید. اما اگر بدانید که برای گرفتن سوء پیشینه، همه افراد باید آزمایش اعتیاد بدهند شما هم متقاعد خواهید شد که داشتن اطلاعات از چنین آزمایش‌هایی واقعا کمک‌کننده است. به همین بهانه به سراغ دکتر پونه کیمیاقلم، روانپزشک و درمانگر اعتیاد رفتیم تا با این آزمایش‌ها بیشتر آشنا شویم...

آزمایش‌های ترک اعتیاد با چه هدفی انجام می‌شوند؟
آزمایش‌های ترک و بررسی وضعیت اعتیاد، قادرند حضور ماده مصرفی و مورد نظر را در ترشحات بدن ردیابی کنند.
هدف از انجام تست‌های آزمایشگاهی اعتیاد از دید درمانگر، کمک به پیگیری روند درمان بیماران است. این تست‌ها برای آشکار ساختن دروغ مصرف کنندگان مواد مخدر تهیه نشده‌اند و کاربرد آنها در جهت مچ‌گیری، به هیچ‌وجه اخلاقی و مجاز نیست.

تنها در صورتی که خود فرد داوطلب باشد، درمانگر مجاز به انجام این آزمایش‌ها است. تست‌های مختلف شناسایی مواد در هر کشور، بسته به قوانین آن کشور کاربردهای متفاوت دارد. برای مثال، انجام تست مورفین به هنگام ازدواج و در بعضی مشاغل، در کشور ما مجاز شمرده شده است. در حال حاضر با توجه به پیشرفت‌های زیاد در علوم آزمایشگاهی، تست‌های مختلفی در آزمایشگاه‌ها موجود است. این تست‌ها شامل تست مورفین، حشیش و محرک‌ها از جمله آمفتامین، شیشه، بنزودیازپین‌ها، متادون، کدئین و... است.

آیا جواب این آزمایش‌ها صددرصد اعتیاد فرد را نشان می‌دهد؟
نه! هیچ تست تشخیصی عاری از خطا نیست. به این معنی که می‌تواند مواردی را به اشتباه مثبت تشخیص دهد و مواردی را نیز گزارش نکند. در مورد تست‌های مواد مخدر نیز چنین تداخلاتی وجود دارد.

برای مثال، مصرف قرص ایبوبروفن می‌تواند به غلط تست حشیش را مثبت کند یا مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی خاص (از جمله آموکسی‌سیلین) با تست هروئین و کوکایین تداخل دارد و یا مصرف ضددردها، آنتی‌هیستامین‌ها و آب‌نبات‌های سرد (قرص‌های مکیدنی برای سرماخوردگی) می‌تواند موجب مثبت شدن تست آمفتامین شود. ترکیبات بی‌حس‌کننده در دندانپزشکی (از جمله نواکائین) نیز در تست کوکائین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

سوالی که افراد همیشه می‌پرسند این است که اگر داروهای ضد افسردگی مصرف کنیم، آیا جواب آزمایش اعتیادمان مثبت می‌شود یا خیر؟
برخلاف عقاید رایج، مصرف داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب و خواب‌آورها، با وجود تشابه علایم ایجاد شده اصلاً با تست‌های تشخیصی مواد تداخلی ندارند و افراد بدون دغدغه و طبق تجویز پزشک مجاز به استفاده از این دارو‌ها هستند.

درباره تداخلات دارویی هم بفرمایید؟
تداخل مهمی که با تست مورفین وجود دارد، قرص‌ها و شربت‌های حاوی کدئین هستند که به مدت حداقل دو روز با تست غربالگری مورفین قابل ردیابی هستند. البته پس از مثبت شدن تست مورفین، با تست‌های اختصاصی و تفکیکی به راحتی می‌توانید از نوع ماده مصرفی مطلع گردید. توصیه می‌شود که افراد انتخاب شده برای انجام تست، به منظور برطرف شدن هرگونه شبهه، حداقل دو روز قبل از انجام تست مخدر از مصرف هر نوع فرآورده کدئین‌دار خودداری کنند.

گفته‌ می‌شود که می‌توان به آزمایش‌های اعتیاد کلک زد و آنها را برعکس نشان داد! نظر شما چیست؟
متاسفانه برای پنهان کردن مصرف مواد و کسب نتیجه منفی در تست، راه‌هایی رایج شده و به کار می‌رود. برای مثال، گاهی افراد دست به ترقیق نمونه می‌زنند که به راحتی با بررسی کراتین و میزان اسیدیته ادرار قابل تشخیص است. به‌طور کلی باید بگوییم که با انجام تست‌های معتبرتر که در بعضی مراکز اختصاصی انجام می‌شود، این شیوه‌ها نیز کمکی نخواهد کرد.

آیا می‌توان سیگاری بودن افراد را هم با آزمایش سنجید؟
نیکوتین موجود در سیگار، مدتی پس از مصرف به مواد مختلفی تبدیل می‌شود. بعضی از این مواد به مدت طولانی‌تری در بدن باقی می‌مانند که از طریق ادرار نیز قابل ردیابی هستند. بر این اساس تست‌های ادراری ساده‌ای معرفی شده‌اند که دو تا چهار روز پس از مصرف سیگار قدرت ردیابی متابولیت‌ها را دارند. استفاده از این روش‌ها هنوز به طور کامل در کشور ما متداول نشده است.

ردیابی مواد مخدر در خون و ادرار
 راه‌های بررسی این مواد از طریق ادرار، پلاسمای خون، بزاق و عرق است. در حال حاضر همه این مواد در ادرار قابل ردیابی هستند. بسته به ماده مصرفی مدت زمان پیگیری این مواد متفاوت است.

البته باید بدانیم که این زمان‌ها تقریبی می‌باشند و در افراد مختلف با توجه به ویژگی‌های فردی مانند سن، میزان متابولیسم، حجم توده بدنی، تناوب مصرف و میزان ماده مصرفی می‌تواند کمی متغیر باشد و در نظر گرفتن این موضوع نکته مهمی است. مدت زمان ردیابی این مواد در خون و بزاق کمی کمتر است.

در ابتدا از معرف‌های کاغذی ادرار استفاده می‌شود که در صورت مثبت بودن، جهت تایید تشخیص از روش‌های تخصصی‌تری همچون گاز کروماتوگرافی و اسپکترومتری و رادیوایمونواسی استفاده می‌شود. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند اما معمولاً در بدو امر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.



پردرآمدترین و فقیرترین استان کشور کدام است؟

رضا امیدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ظهر دیروز در نشست مسائل اجتماعی در دانشگاه هرمزگان بیان کرد:

استان هرمزگان بر اساس آخرین مطالعات، بعد از سیستان و بلوچستان که بیشترین جمعیت زیرخط فقر در کشور را دارد، در پایین‌ترین رده قرار گرفته است با این تفاوت که برخلاف دیگر استان‌ها در شمار پردرآمدترین استان‌ها نیز حضور دارد.

وی افزود که در مقایسه‌ها به دنبال این بوده‌ام که چرا هرمزگان در روندهایی که ما بررسی می‌کنیم به لحاظ برخورداری و سطح فقر مدام رو به نزول است و جایگاهش نسبت به استان‌های دیگر پایین‌تر می‌رود.

امیدی بیان کرد که بر اساس داده‌های پژوهشی سه نکته لازم به ذکر است، اول اینکه این آمار به‌صورت رسمی از چندین مرکز مختلف جمع‌آوری‌شده‌اند، دوم اینکه بسیاری از مسائلی که ما در مورد آن بحث می‌کنیم مربوط به مسائل و اختیارات خود استان‌ها نیست و سومین نکته بخش عمده مشکلات ما به دلیل مشکلات فرهنگی نیست، بلکه به دلیل ناکارآمدی سیستم سیاست‌گذاری‌هاست.

وی گفت که برحسب مطالعات انجام‌شده در مورد برخورداری استان‌ها از حوزه‌های مختلف در سال‌های ۸۳ و ۹۰، هرمزگان در تمام حوزه‌ها رو به نزول بوده است و این موارد نشان از آن نیست که ساخت و سازی در این مدت صورت نگرفته است، بلکه اتفاقات در حال انجام بوده، اما دیگر استان‌ها روند بهتری داشته‌اند که در رتبه‌بندی افزایش بهتری نسبت به هرمزگان داشته‌اند.

این استاد دانشگاه افزود که بر اساس مطالعات در سال‌های ۹۳ و ۹۴ حدود ۱۷ درصد از خانواده‌های شهرنشین و ۴۰ درصد از خانواده‌های روستایی در ایران زیرخط فقر هستند و به لحاظ کلیات این آمار، استان سیستان و بلوچستان در بدترین وضعیت و هرمزگان بعد از کردستان در مقام سوم قرار دارد.

وی اضافه کرد که یک مسئله خیلی جدی که در کشور با آن مواجه هستیم و به حدود دهه سی برمی‌گردد، تمرکزگرایی است که همچنان در حال انجام است و به‌طوری‌که صنعت کشور در ۷ استان قرار دارد و بیشترین گردش مالی در این ۷ استان رخ می‌دهد.

امیدی با بیان اینکه بندرعباس و بوشهر از استان‌های تأمین‌کننده برای مواد اولیه استان‌ها هستند، گفت:

افزایش درآمدهای نفتی از سال ۱۳۳۲ اتفاق افتاده است که این باعث می‌شود از استان‌های ساحلی برای تأمین دیگر استان‌ها همچنان استفاده شود.

وی بیان کرد که در استانی چون خوزستان به دلیل ماهیت صنعتی، بررسی که به عمل‌آوریم، خواهیم دید بیشترین مهاجرت به آن استان نیروی کار فنی و تحصیل‌کرده بوده است، اما در هرمزگان نیروی موردنیاز برای کارهای خدماتی بوده و عمده مهاجرت‌ها نیروی بی‌دانش و کم‌سواد بوده است که این روند تداوم داشته است.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه گفت:

به لحاظ سرمایه انسانی در کشور هرمزگان رتبه ۲۶، رضایت زندگی رتبه ۳۰، میل مهاجرت به خارج از کشور استان سوم کشور، به لحاظ افتخار به ایرانی بودن استان ۲۷ کشور، امید به آینده رتبه ۲۷ کشور، رضایت از وضعیت عدالت در کشور و بهبودش استان ۳۰ کشور و اعتمادی که مردم به دستگاه‌های اجرایی دارند بین ۲۸ تا ۳۰ هستیم.

امیدی در پایان با بیان اینکه گفتمان سیاست‌گذاری اجتماعی اساساً در ایران شکل نگرفته است، گفت که در حال حاضر یک جریان نظری در کشور وجود دارد که می‌گوید کار مردم را باید به خود مردم واگذار کرد که بدون ائتلاف اجتماعی این امر صورت نمی‌گیرد.

اسرا لباس نامرئی

اسرار مخفی آمریکا درباره مرد نورانی در مسجدالنبی
چند روز پیش خبری در شبکه های خبری عربستان و
سایت های مختلف مبنی بر دیدن مردی نورانی در مسجدالنبی همراه با عکس آن منتشر شد که
تعجب همه مسلمانان را برانگیخت.این یک حقه سینمایی است که به تازگی برای عوام فریبی
مسلمانان توسط آمریکا و نیروهای تحت تسلطش اجرا میشود که چندین مورد آن در فیلم یا
عکس هایی دیده شده.از جمله این عکس و دیگری در درگیری های مردم سوریه با مخالفان
که در آن نشان میدهد این مرد نورانی که بعد هم نامریی میشود به کمک نیروهای مخالف
سوریه می آید و جسد یکی از آنها را به جایی که درگیری نیست انتقال
میدهد.این صحنه ها مربوط به برنامه های جدید نظامی دولت آمریکا
میشود.اختراع جدید لباس نامرئی چند سالی است که در جهان مطرح شده و نمونه های آن
نیز ساخته شد ولی بعدا در زمره برنامه نظامی درآمد و ارتش ایالت متحده آمریکا و
کانادا قصد دارند از این تکنولوژی نوین در جهت استتار هر چه بیشتر سربازان خود
استفاده نمایند.کارکرد این روش را برای درک بهتر مسئله و ملموس شدن آن شرح
میدهیم.
پارچه ای که اجسام را نامریی میکند
این پروژه که چندین سال است نام آن را در دنیا میشنویم به قصد نامریی کردن انسان یا اجسام ساخته شده است.که در چندین کشور ژاپن و آلمان وآمریکا انجام شده و کشور آمریکا قصد داشت که از این پارچه یا روکش برای لباسهای نظامی خود در سال 2020 استفاده کند.تا چندین سال پیش نحوه عملکرد آن را و نیز عکسها و فیلم هایی از نمونه های آزمایشی ساخته شده از آن منتشر شد ولی به
دلایلی اکنون اطلاعات زیادی از این پروژه مطرح نمیشود.شاید دلیل آن استفاده این روش در برنامه هایی است که قصد عوام فریبی را دارد.

کارکرد این روش از قانون فیزیکی گرفته شده که ، برای دیدن هر جسم نیاز است نوری که به جسم تابیده میشود به چشم ما برسد و چشم آن را تشخیص دهد.حال اگر مانعی جلوی جسم مورد نظر قرار بگیرد، نور بازتابیده شده از جسم به چشم ما نخواهد رسید و آن جسم را نمیبینیم.برای دیدن جسم مورد نظر باید یا مانع را برداریم یا روشی ایجاد کنیم که نور بازتابیده شده از جسم مورد نظر از مانع به
طریقی رد شود دوباره در همان راستای قبلی مسیر خود را ادامه دهد و به چشم ما برسد.این پارچه ای که در این پروژه اجرا شده همین کار را انجام میدهد و تصویر پشت جسم مانع را به جلوی جسم مانع انتقال میدهد و آنرا ساطع میکند.
 
این کار به وسیله دستگاهای تصویر برداری ظریفی که در پارچه قرار دارد انجام و توسط فیبرهای نوری انتقال داده میشود و در آن نیز از هولوگرام برا ضبط این تصاویر و پخش آن استفاده میکنند.

 

البته جزییات متفاوتی در مورد نحوه ی اجرای این طرح وجود دارد ولی چیزی که مهم است نحوه کارکرد آن است.یعنی اگر کسی این روکش با این جنس پارچه را بپوشد میتواند به صورت نامریی حرکت کند.و در این پارچه به غیر از انتقال نور پشت سر به جلو میتوانند از اجزایی کوچکی برای تولید نور استفاده کنند که این پوشش را مانند لباسی نورانی به تن کرد.
 
شاید استفاده این به نظر برای ما کاربرد نداشته باشد.ولی به تازگی تصاویری از این پوشش نورانی دیده شده که با این روش ساخته شده است.نمونه آن فردی است که به تازگی در مسجدالنبی دیده شده که لباسی به این شکل به تن دارد و برای اینکه ذهن مسلمانان را منحرف کنند تبلیغات زیادی برای این تصویر کرده اند.وقتی که این تصاویر را کنار هم میگذارید میبینیم که این نیز 1 حقه سینمایی
است که در یک فیلم درگیری سوریه هم نمونه آن دیده شده و به این تلقین شده که این فرد با لباس نورانی که بعد نیز نامریی میشود ملائکه است که به کمک مخالفان سوری می آید.
  
البته مشکلی که این طرح دارد و نتوانسته اند آن را بپوشانند این است که ، این یک پوشش است و فردی که آن را روی صورت هم علاوه بر بدن قرار دهد، مجبور هستند این پوشش را روی چشمها وبینی باز بگذارند که امکان دیدن و نفس کشیدن داشته باشد.و در این عکس کاملا مشهود است که فرد نورانی تنها در این نقاط صورتش سیاهی میبینیم.حتی جاهایی هم که این پارچه روی سر این فرد افتاده و سایه انداخته و توان نورش به حدی نیست که این سایه را از بین ببرد ، مشکلات این طرح را
نشان میدهد.البته برای دید عموم که اطلاعی از این موضوع و نحوه کارکرد آنرا ندارند، میتواند تاثیرگذار باشد و همان هدف آنها را به ذهن تلقین کند.

نسخه های طبیعی ضد اضطراب

بخندید

یک خنده واقعی و از ته دل می‌تواند برای سلامتی شما مفید باشد. شواهدی وجود دارد که خندیدن باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود. یک بررسی نشان می‌دهد، افرادی که با دیدن فیلم طنزی بلند می‌خندند، عملکرد سیستم ایمنی آنها بعد از تماشای فیلم بیشتر است، اما تحقیقات بیشتری برای اثبات اثر خنده در کاهش یا جلوگیری از مریضی باید انجام شود.

ویتامین‌های مورد نیاز را به بدن برسانید

اگر فکر می‌کنید رژیم غذایی‌تان نیاز به تقویت شدن دارد،‌ مولتی‌ویتامین بخورید. مصرف روزانه مولتی‌ویتامین واحدهای سازنده سیستم ایمنی را مهیا می‌کند. برخی موادی که برای تقویت سیستم ایمنی مهم هستند عبارتند از: سلنیوم،‌ ویتامین‌های A، C، D و E، روی و منیزیوم.

داشتن خواب خوب در شب

اگر خواب کافی نداشته باشید، سیستم ایمنی توان کافی برای مبارزه با بیماری‌ها را نخواهد داشت. بیشتر بزرگسالان نیاز به 7 تا 9 ساعت خواب در شب دارند. چگونه خواب آرامش‌بخش‌تری داشته باشیم؟ برنامه خواب منظمی داشته باشید، کمی ورزش کنید،‌ از خوردن کافئین و الکل قبل از خواب پرهیز کنید، قبل از رفتن به تختخواب کمی ریلکس کنید و دمای هوای اتاق خواب را خنک نگه دارید.

دست‌های خود را بشویید

یکی از راه‌هایی که به سیستم ایمنی شما کمک می‌کند با بیماری‌ها مبارزه کند، شستن مداوم دست‌ها است. همچنین شستن دست‌ها باعث سلامت بیشتر شما و افرادی که با آنها در تماس هستید، می‌شود. دست‌ها را با صابون و آب روان و به مدت 20 ثانیه شستشو دهید. اگر به آب و صابون دسترسی ندارید،‌ از یک ضدعفونی‌کننده الکلی که حداقل حاوی 60 درصد الکل است، استفاده کنید.

تقسیمات علوم غریبه:

کیمیا : این علم در واقع علم ساخت اکسیر است برای تبدیل عناصر به یکدیگر اما هدف اصلی در این تبدیل برای تبدیل دیگر فلزات به طلا و نقره است
در مورد این علم هم میشه گفت جدای از تبدیل برخی از عناصر به هم(که نفیا و اثباتا حرفی در این باره نمی گویم ) کاربردهائی مانند آبکاری فلزات بوده که در زمان قدیم به خاطر عدم اگاهی مردم از این امور جزو علوم غریبه بوده ولی امروزه یکی از صنعت های رایج می باشد مانند آبکاری یا طلاکاری فلزات که در بدلیجات ، لوستر ، اشیاء دیگری مانند دستگیره دربها ، ظروف و ... کابردهای زیادی دارد
 لیمیا: که در مورد تسخیر اجنه و ارواح بحث می کند
هیمیا: علم طلسمات )علمی که از کیفیت تاءثیرهاى ارادى ، در صورت اتصالش با ارواح قوى و عالى بحث مى کند، که مثلا اگر اراده من متصل و مربوط شد با ارواحیکه موکل ستارگان است ، چه حوادثى مى توانم پدید آورم ؟ و یا اگر اراده من متصل شد بارواحى که موکل بر حوادثند، و بتوانم آن ارواح را مسخر خود کنم و یا اگر اراده ام متصل شد با اجنه ، و توانستم آنان را مسخر خود کنم ، و از آنها کمک بگیرم چه کارهائى میتوانم انجام دهم؟

.سیمیا: (علم خیالات)موضوع بحثش هماهنگ ساختن و خلط کردن قواى ارادى با قواى مخصوص مادى است براى دست یابى و تحصیل قدرت در تصرفات عجیب و غریب در امور طبیعى مانند تصرف در خیال دیگران که قسمی از سحر است 

.ریمیا: که عبارت دیگر شعبده بازی و تر درستی است 
و برخی دیگر از علوم غریبه هم هست که خارج از این تقسیم بندی می باشد مانند علم اعداد ، اوفاق ، خافیه ، تنویم مغناطیسی (هیپنوتیزم )و ...
همچنین علم جفر که از علوم غیبیه اهل بیت علیهم السلام است و یا علم رمل که به دانیال نبی منتسب است

مفاخر مشاهیر ایران از قرن اول تا سیزدهم

هدف کتاب آشنایی بیشتر مردم با دانشمندان و اسطوره‌های ملی خود در طول سیزده قرن گذشته است. علاوه بر معرفی فرهیختگان در آن به تحولات سیاسی، اجتماعی و اختراعات و اکتشافات اندیشمندان نیز پرداخته شده است. این دانشمندان به دور از امکانات و تکنولوزی امروزی تنها با تفکر و اندیشه توانستند بسیاری از گنجینه‌های فرهنگی و با ارزشی را که هم‌اکنون در اختیار ماست را خلق و کشف نمایند. آنها با عشق به وطن و تکیه بر فرهنگ و عرفان اسلامی مشکلات و موانع بزرگ را تحمل کرده و به اهداف مقدسشان دست یافتند. در این راستا مجبور بودند تا با محدویت‌های اعمال شده از طرف سلاطین زمان مدارا کرده وبا تعقل راه رابرای آیندگان هموار نمایند.

امید است با ارائه این اثر، جوانان ایران مطالعه‌ی آثار شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی گذشته را با الگوبرداری از اندیشه و پشتکار آنها آغاز نمایند.

مطالعه و محتوای کتاب مفاخر و مشاهیر، سر آغازیست برای محققان و علاقمندان ایران که با مراجعه به آثار به جای مانده از فرهیختگان و مطالعه آنها به مفاهیم تازه‌ای دست یابند.

این اثر در قرن اول و دوم به بیوگرافی و وضعیت سیاسی اجتماعی سلمان فارسی و ابومسلم خراسانی پرادخته است.

درقرن سوم از ابن خردادبه مولف کتاب المسالک و الممالک که به تشویق یکی از درباریان عباسی نوشت است و از خوارزمی، ابن ربن طبری، یعقوب لیت، حبش حاسب و شاه اسماعیل سامانی یاد می‌کند.

در قرن چهارم به زندگی شاعران و دانشمندانی چون فارابی، رودکی، نیریزی، ابن بابویه، منصور حلاج، بوزجانی، زکریای رازی، جریر طبری، اصطخری، بلخی، کلینی، بلعمی پرداخته شده است.

در فصل چهارم کتاب اشاره‌ای به وضعیت اجتماعی سیاسی اندیشمندان نامدار ایرانی قرن پنجم شده است که از جمله آنها می‌توان ابن‌سینا، ابوریحان بیرونی، خواجه عبدالله انصاری، سجزی، منوچهری دامغانی، فردوسی، عنصر المعالی، ابوالفضل بیهقی، ابوسعید ابوالخیر و نظام الملک طوسی نام برد.

فصل پنجم این اثر ارزشمند به زندگی و آثار دانشمندان قرن ششم پرداخته است که می‌توان از غزالی، جرجانی، خیام، انوری، میبدی، نصرالله منشی، خاقانی، طبرسی، خازنی، سنایی، عین القضات و سهروردی یاد کرد.

در فصل بعدی اثر، زندگی شاعران، عرفان و دانشمندان قرن هفتم یعنی سعدی، جوینی، قطب الدین شیرازی، نظامی، عطار، ارموی، مولوی و خواجه نصیر طوسی پرداخته شده است.

در این جا برای تجلیل از مقام شامخ علمی عرفانی آنها ابیاتی آورده می‌شود که خالی از لطف نیست

 به بازی نبردم جهان را به سر

 که شغلی دگر بود جز خواب و خور

نخفتم شبی شاد بر بستری

که نگشادم آن شب ز دانش دری

این شعر از سروده‌های نظامی است و علاقه اش به دانش اندوزی را نشان می‌دهد.

فصل هفتم کتاب در باره اندیشمندان و شاعران قرن هشتم است که از جمله آنها حافظ، آملی، حمدالله مستوفی، فًضل‌الله همدانی می‌توان اشاره کرد. در این‌جا هم بیتی از حافظ را که کاربرد مثل هم پیدا کرده است می‌آوریم.

راستی خاتم فیروزه بو اسحاقی خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود

حافظ آبرو، جامی، کاشانی و عبدالقادر مراغه‌ای در قرن نهم درخشیند که در این فصل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

فصل نهم کتاب به زندگی اندیشمندان قرن دهم از جمله مقدس اردبیلی، کمال الدین بهزاد، خواندمیر، شاه اسماعیل، آقامیرک ( از سادات حسینی اصفهان )پرداخته است.

فصل ده این اثر نگاهی به زندگی و آثار فیلسوفان و دانشمندان قرن یازدهم یعنی شیخ بهایی، رضا عباسی، شاه عباس اول، اسکندربیک منشی، ملاصدرا، فیض کاشانی، صائب تبریزی و استرابادی داشته است.

زینت بخش این فصل هم ابیات شورانگیزی از صائب تبریزی است.

تابه فکر خود فتادم روزگار از دست رفت

تا شدم از کار واقف وقت کار از دست رفت

تا کمر بستم غبار از کاروان بر جا نبود

 از کمین تا سر برآوردم شکار از دست رفت

در فصل یازدهم اثر به زندگی سیاسی نخبگان قرن دوازدهم از جمله نادرشاه افشار، کریم‌خان زند، علامه مجلسی اشاره مفصلی کرده است.

فصل آخر کتاب اشاره‌ای دارد به اندیشمندان قرن سیزدهم از جمله لطفعلی‌خان زند، شیخ مرتضی انصاری، قائم مقام فراهانی، امیرکبیر.

مدیریت مالی برای مدیران
مدیران می بایستی با صورتهای مالی و با مفاهیم آن آشنائی داشته باشند. مهمترین وظیفه مدیران بنگاه های اقتصادی عبارت است
۱- برنامه ریزی
۲- کنترل
برنامه ریزی = نشاندهنده اهداف بنگاه و همچنین نحوه و مسیر رسیدن به آن اهداف است ؛ یعنی ما الان کجا هستیم و به کدام سوی می خواهیم حرکت کنیم ؛ هدف ما کجا ست و آیا به سمت هدف داریم حرکت می کنیم .
کنترل = بررسی میزان موفقیت بنگاه در رسیدن به اهداف فوق الذکر ؛ بررسی کنیم که در مسیر درست هستیم یا خیر ؟
مدیران برای تحقق این وظایف ( برنامه ریزی و کنترل ) نیاز به اطلاعات دارند . مدیران برای رسیدن به اهداف بایستی یک سری اطلاعات ورودی داشته باشند .
حال سئوال این است که مدیران چه اطلاعاتی برای برنامه ریزی و کنرل نیاز دارند که برای آنان مفید و جذاب باشد .
در یک سازمان انواع و اقسام اطلاعات وجود دارد مانند :
– کیفیت کارکنان یک بنگاه
– هزینه های تولید محصولات
– تعداد کارکنان یک بنگاه
– تعداد صندلی های موجود در یک بنگاه
– و …

از بین اطلاعات موجود باید دید که کدام یک از اطلاعات بیشتر به درد برنامه ریزی و کنترل می خورد . مشاهده می گردد که هزینه های تولید محصولات برای یک مدیر فایده بیشتری دارد که نمونه یک اطلاعات مالی است و سایر اطلاعات بیشتر بدرد مدیریت منابع انسانی می خورد .

ویژگی های مطلوب اطلاعات مالی

۱- کمی بودن = هنگامی که اطلاعات ذاتا” کمی باشند به ما قابلیت قیاس و تحلیل می دهند . همچنین اطلاعات کمی غیر قابل تفسیر هستند. به بیان دیگر مفهوم این اطلاعات مشخص بوده و به سلیقه تفسیر کننده اطلاعات بستگی ندارد . مثلا شرکت ایکس در سال ۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال سود دارد ؛ این ۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال برای همه برداشت یکسان دارد ولی اگر بگویم که محمود کارمند خوبی است چون کمی نیست و کیفی است لذا برای هر کدام از ما می تواند یک تفسیر داشته باشد.
۲- قابلیت اتکا بودن = باید دقت نماییم که قابل اتکا بودن اطلاعات ؛ یک پارامتر نسبی است اطلاعات مالی به دلیل قابلیت صحت آزمایی تا حدی قابل اتکا هستند چرا که شخصی مستقل بنام حسابرس صورتهای مالی را بررسی نموده و تا حدی از صحت آنها اطمینان حاصل می نماید. علاوه بر این با استفاده از بعضی از نسبت ها ی مالی نیز می توان به کیفیت صورتهای مالی پی برد .
۳- به موقع بودن = در صورت وجود سیستم های اطلاعاتی مناسب؛ اطلاعات مالی را می توان در اسرع وقت تهیه نمود که این مورد بستگی به سیستم اطلاعات مالی قوی یا ضعیف شرکتها دارد.
۴- مرتبط بودن با تصمیمات مدیران = هدف غایی هر بنگاه اقتصادی کسب سود پایدار است . اطلاعات مالی دقیقا” همان اطلاعاتی است که مدیران برای بررسی میزان موفقیت بنگاه در رسیدن به اهداف خود بدان نیاز دارند

نحوه تهیه صورتهای مالی

صورتهای مالی مهم ترین منابع مالی یک شرکت است که دارای ویژگی های خاص می باشد.
هر گزارش مالی باید دارای دو ویژگی اساسی باشد.
الف – جامع
ب- خلاصه

حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی

حسابداری تعهدی = در مبنای تعهدی کامل ؛ درآمد زمانی ؛ شناسایی و در دفاتر حسابداری منعکس می گردند که تحصیل می شوند یا تحقق می یابند. در این مبنا زمان تحصیل یا تحقق در آمده هنگامی است که درٱمد به صورت قطعی مشخص می شود یا برنامه ادامه خدمات حاصل می گردد . لذا زمان وصول وجه در این روش مورد توجه قرار نمی گیرد بلکه زمان تحصیل یا تحقق درآمد در شناسایی و ثبت درآمد اهمیت دارد . همچنین در این مبناء زمان شناسایی و ثبت هزینه ها ؛ زمان ایجاد و یا تحقق هزینه هاست و زمانی که کالایی تحویل می گردد یا خدمتی انجام می شود ؛ معادل بهای تمام شده کالای تحویلی و یا خدمت انجام یافته بدهی قابل پرداخت ایجاد می شود .
حسابداری تعهدی در بنگاه های انتفاعی استفاده می شود و حسابداری تعهدی بر مبناء فروش است نه دریافت پول و لزومی ندارد که درآمد همیشه نقد باشد و می تواند تعهدی هم باشد. به عبارتی ساده : مبناء در حسابداری تعهدی جابجایی کالاست نه پول دریافتی .
حسابداری نقدی = حسابداری نقدی روشی است که اساس آن بر دریافت و پرداخت وجه نقد استوار است . در این روش هر گونه تغییر در وضعیت مالی موسسه ؛ مستلزم مبادله وجوه نقد است و درآمدها زمانی شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند که وجه نقد آن
دریافت می شود . و هزینه زمانی شناسایی و در دفاتر ثبت می شود که وجه آنها به صورت نقد پرداخت گردد.
حسابداری نقدی در دولتها و بنگاه های خیریه مورد استفاده قرار می گیرد . در آمد وقتی شناسایی می گردد که پول وارد موسسه و هزینه وقتی شناسایی می گردد که پول از موسسه خارج گردد.
صورت جریان وجوه نقد

با توجه به اهمیت وجه نقد در تصمیم گیری های اقتصادی از یک سو و تعهدی بودن صورت سود و زیان از سوی دیگر ؛ نیاز به یک صورت مالی با مبنای نقدی احساس می شود .
صورت جریان وجوه نقد ( گردش وجوه نقد ) این نیاز را برآورده می نماید.
صورت جریان وجوه نقد یکی از صورتهای مالی است که منابع و مصارف وجه نقد را طی یک دوره مالی ؛ مشخص می سازد .

انواع صورتهای مالی

تراز نامه = یکی از صورتهای مالی است که وضعیت شرکت را در یک لحظه نشان می دهد .
صورت سود و زیان = یکی از صورتهای مالی است که عملکرد شرکت را در طی یک دوره مالی مشخص نشان می دهد.
گردش وجوه نقد = یکی از صورتهای مالی است که منابع و مصارف وجوه نقد را در طی یک دورمالی نشان می دهد.
ارتباط تراز نامه و صورت سود و زیان

سود و زیان انباشته در ابتدای دوره
+ سود خالص طی دوره
– سود توزیع شده بین سهامداران
= سود و زیان انباشته در پایان دوره
مثال : بر اساس جدول ذیل سود انباشته سال ۹۱ را محاسبه نمائید.
سال مالی ۹۰ ۹۱
سود خالص ۶۰ ۹۰
سود توزیع شده ۴۰ ۵۰
سود انباشته ۱۷۰ ؟
در فرمول بالا جایگذاری می نمایم
سود و زیان انباشته در ابتدای ۱۷۰
+ سود خالص طی دوره ۹۰
– سود توزیه شده بین سهامداران (۵۰ )
= سود و زیان انباشته در پایان دوره ۱۹۰
ارتباط ترازنامه و صورت گردش وجوه نقد
موجودی نقد در ابتدای دوره
+ منابع وجوه نقد طی دوره
– مصارف وجوه نقد طی دوره
= موجودی نقد در پایان دوره

با فرمول زیر خرید طی دوره را بدست می آوریم
موجودی مواد و کالا در ابتدای دوره ( از ترازنامه بدست می آوریم )
+ خرید طی دوره ( ؟ )
– بهای تمام شده کالای فروش رفته طی دوره ( از صورت سود و زیان بدست می آوریم )
= موجودی مواد و کالای در پایان دوره
فرمول
حسابهای پرداختنی در ابتدای دوره (از ترازنامه بدست می آوریم )
+ خرید طی دوره ( از فرمول قبلی )
– وجه نقد پرداختنی به تامین کننده طی دوره ( ؟ )
= حسابهای پرداختی در پایان دوره (از ترازنامه بدست می آوریم )
با توجه به جدول ذیل وجه نقد پرداختی به تامین کنندگان در سال ۹۱
سال ۹۰ ۹۱
حسابهای پرداختنی ۱۰۰ ۸۰
موجودی مواد و کالا ۲۰۰ ۳۰۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته ۷۰ ۸۰
ابتدا بایستی از فرمول اول خرید طی دوره را بدست آوریم تا بتوان وجه نقد پرداختی را محاسبه کرد .

موجودی مواد و کالا در ابتدای دوره ۹۰ ۲۰۰
+ خرید طی دوره ۹۱ x = 180
– بهای تمام شده کالای فروش رفته طی دوره ۹۱ ۸۰
= موجودی مواد و کالای در پایان دوره ۹۱ ۳۰۰
۲۰۰-۸۰=۱۲۰ + ؟ = ۳۰۰
پس از بدست آوردن خرید طی دوره از فرمول دوم استفاده می کنیم
حسابهای پرداختنی در ابتدای دوره ۹۰ (از ترازنامه بدست می آوریم ) ۱۰۰
+ خرید طی دوره ۹۱ ( از فرمول قبلی ) ۱۸۰
– وجه نقد پرداختنی به تامین کننده طی دوره ( ؟ )۹۱ ؟=۲۰۰
= حسابهای پرداختی در پایان دوره (از ترازنامه بدست می آوریم ) ۹۱ ۸۰

کارکرد صورتهای مالی

هدف از تهیه صورتهای مالی ارائه اطلاعاتی تلخیصی و طبقه بندی شده در باره وضعیت مالی عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از استفاده کنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود .
خلاصه اینکه هدف از تهیه صورتهای مالی یک سری اطلاعات مالی است که وضعیت مالی شرکت را نشان می دهد . که دارای :

۱-ترازنامه ( اطلاعات مالی شرکت را نشان می دهد )
۲- عملکرد مالی ( کارکرد سود و زیان را نشان می دهد )
۳- انعطاف پذیری مالی .
انعطاف پذیری مالی یعنی اینکه شرکت دارای دو ویژگی خاص زیر باشد :
۱- الف – بحران غیر مترقبه مالی : اگر بحران مالی غیر مترقبه بوجود آمد شرکت بتواند از آن عبور کند.
ب- فرصت سرمایه گذاری غیر مترقبه : اگر فرصت سرمایه گذاری غیر مترقبه بوجود آمد شرکت بتواند از آن استفاده کند.
انعطاف پذیری مالی زمانی ایجاد می شود که شرکت اوضاع مالی خوبی داشته باشد یعنی وجه نقد آزاد داشته باشد تا بتواند در چنین شرایطی از آن استفاده کند .

اجزای صورتهای مالی
الف – صورتهای مالی اساسی
۱- تراز نامه
۲- صورت سود و زیان
۳- صورت سود و زیان جامع
۴- صورت جریان وجوه نقد
ب- یادداشتهای توضیحی
ترازنامه

ترازنامه یکی از صورتهای مالی است که وضعیت و موقعیت مالی یک بنگاه را در انتهای یک دوره مالی نشان می دهد . ترازنامه از دو ستون تشکیل شده که در ستون سمت راست انواع دارایی و در ستون سمت چپ بدهی و حقوق صاحبان سهام درج می گردد.
دارایی ها
الف – دارایی جاری
موجودی نقد
حسابها و اسناد دریافتنی تجاری
سایر حسابها و اسناد دریافتنی تجاری
موجودی مواد و کالا
سفارشات و پیش پرداخت ها
ب- دارایی های غیرجاری
دارایی ثابت مشهود
دارایی ثابت نامشهود
سمت چپ ترازنامه
بدهی ها

الف – بدهی جاری
حسابها و اسناد پرداختنی تجاری
سایر حسابها و اسناد پرداختنی
تسهیلات مالی کوتاه مدت
پیش دریافت ها
ب- بدهی غیرجاری
تسهیلات مالی بلند مدت
حقوق صاحبان سهام
الف – سرمایه
ب- سود انباشته

دارایی های جاری

وجه نقد : شامل موجودی بانکها – موجودی صندوقها – تنخواه گردانها
اسناد دریافتنی: طلب کوتاه مدتی که متکی به اسناد قانونی مانند سفته و برات

حسابهای دریافتنی: طلب های کوتاه مدتی که در قبال آن سفته یا برات دریافت نشده
نکته : حسابها و اسناد دریافتنی مجموعا و تحت عنوان حسابها و اسناد دریافتنی در ترازنامه ظاهر می شوند .
پیش پرداخت ها: مبالغی که جهت دریافت کالا یا خدمات در آینده پرداخت شده و تا زمانی که این کالا یا خدمات دریافت نشده است به عنوان دارایی شرکت تلقی می شود مانند طلب کالا و خدمات
موجودی مواد و کالا: در واقع همان انبار است شامل موجودی مواد اولیه – کالای در جریان ساخت و محصول آماده فروش
نکته : دارایی جاری قسمت نقد شونده تر یک شرکت است که قرار است در ظرف یکسال آینده یا به نقد تبدیل شود و یا به مصرف برسد.

دارایی های غیر جاری

سرمایه گذاری بلند مدت: سرمایه گذاری در اوراق قرضه ( مشارکت ) با سررسید بیش از یکسال و همچنین خرید سهام سایر شرکتها به منظور نگهداری این سهام بیش از یکسال .
دارایی های ثابت مشهود: دارایی هایی همچون زمین و ساختمان ؛ ماشین آلات و تجهیزات ، وسایل نقلیه ، اثاثیه اداری و کارگاهی که به منظور تولید و فروش محصول مورد استفاده قرار می گیرند ( برای مصرف و فروش نمی باشد )
مشهود از این نظر که ماهیت فیزیکی دارند و ثابت از این بابت که قرار نیست در یکسال آینده به مصرف برسند و یا به فروش برسند .
دارایی های ثابت نا مشهود : منابع طویل العمری که فاقد وجود فیزیکی بوده و در تولید و فروش محصول یا خدمات مورد استفاده قرار می گیرد و جزء دارایی های نامشهود طبقه بندی می شوند مانند حق امتیازها ، علایم تجاری و سرقفلی

سایر داراییها: کلیه دارایی های که قابل تقسیم بندی در مورد فوق نیستنددر این طبقه قرار گرفته می شود. مانندهزینه های تاسیس و هزینه های قبل از بهره برداری .

بدهی های جاری
حسابها و اسناد پرداختنی تجاری: حسابهای دریافتنی را به عنوان فروش نسیه در نظر می گیریم و حسابهای پرداختنی را به عنوان خرید نسیه در نظر می گیریم
تسهیلات مالی دریافتنی: مانند وام های کوتاه مدت بانکی
پیش دریافت ها : نقطه مقابل پیش پرداخت ها ( پول هایی که از مشتری دریافت شده ولی هنوز در قبال آن کالایی به مشتری تحویل نشده ، در این حالت پول دریافت شده تحت عنوان در آمد برای شرکت ثبت نمی گردند ) .
نکته : در حسابداری تعهدی مبناء ثبت درآمد و هزینه انتقال پول نیست بلکه انتقال کالا ملاک عمل خواهد بود .
حصه جاری وام بلند مدت: قسمتی از وام بلند مدت است که بایستی در سال جاری پرداخت گردد.
عمده بدهی های بلند مدت : اسناد و حسابهای پرداختنی باند مدت ، اوراق قرضه پرداختنی بلند مدت و تسهیلات بلند مدت
• پیش دریافت چون لغت دریافت دارد نباید به اشتباه در حساب دارایی ها ثبت شود . لذا پیش دریافت ها بعنوان بدهی و پیش پرداخت ها به عنوان دارایی بایستی ثبت گردد.
حقوق صاحبان سهام
سرمایه ( آورده سهامداران ): میزانی از دارایی که سهامداران در ابتدای تشکیل شرکت پرداخت نموده اند .
سرمایه شرکت در فعالیتهای روزمره شرکت تغییر نمی کند حتی با خرید و فروش کالا .
سرمایه در صورت افزایش یا کاهش سرمایه شرکت تغییر می کند .
اندوخته قانونی: طبق قانون تجارت شرکت ها سالانه حداقل پنح درصد ( ۵٪ ) از سود خالص خود را باید تحت عنوان اندوخته قانونی در نظر بگیرند تا زمانی که این حساب به ده درصد ( ۱۰٪ ) سرمایه ثبت شده شرکت برسد . و پس از آن شرکت در کسر کردن اندوخته قانونی مختار می باشد .

سود انباشته : مجموعه سودهای خالص کسب شده از ابتدای فعالیت شرکت که بین سهامداران توزیه نشده است .
صورت سود و زیان

صورت سود و زیان : یکی از صورت های مالی است که عملکرد شرکت را در طی یک دوره مالی نشان می دهد .
فرمت کلی صورتهای مالی
در آمد حاصل از فروش کالا یا ارائه خدمات
– برگشت از فروش و تخفیفات
= فروش خالص
– بهای تمام شده کالای فروش رفته
= سود ناخالص
– هزینه های فروش ، اداری و عمومی
+ خالص سایر درآمدها و هزینه های عملیاتی
= سود عملیاتی
– هزینه های مالی
+خالص سایر درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی
= سود ناشی از فعالیتهای عادی قبل از مالیات
– مالیات سود فعالیت های عادی
= سود خالص

در آمد و هزینه

درآمد : عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه بجز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط می شود .
به عبارتی کسب هر نوع دارایی در مقابل فروش محصول و یا ارائه خدمت را درآمد می نامند.
درآمد لزوما” نقدی نیست بلکه ممکن است به هر شکلی از دارایی باشد. ( مثلا فروش نسیه باعث ایجاد یک دارایی بنام حسابها و اسناد دریافتنی می گردد. )
هر دارایی که کسب شود لزوما” درآمد نیست بلکه باید در مقابل آن فروش کالا یا ارائه خدمت انجام گیرد .
در سیستم حسابداری تعهدی زمانی درآمد ثبت می شود که جابجایی کالا صورت گرفته باشد.
نکته : اگر موسسه قبل از تحویل کالا یا ارائه خدمت از مشتریان خود مبالغی دریافت کند ، این مبلغ تا زمانی که کالا مورد معامله ، تحویل مشتری نشده باشد ( یا خدمت مورد معامله ارائه نشده باشد ) به عنوان در آمد محسوب نخواهد شد و این پیش دریافت ها را باید به عنوان بدهی موسسه تلقی نمود .

درآمد به دو دسته تقسیم می شود :
الف – درآمد عملیاتی : به آن دسته از درآمدهای اطلاق می شود که در نتیجه عملیات اصلی موسسه باشد . مثل فروش کالا
ب- در آمد غیرعملیاتی : به آن دسته از درآمدهای اطلاق می شود که در نتیجه عملیات غیراصلی موسسه باشد . مثل فروش زمین در یک شرکت تولیدی .
هزینه : کاهش در حقوق صاحبان سهام بجز مواردی که به ستانده صاحبان سرمایه مربوط می شود .
صورت سود و زیان جامع

صورت سود و زیان جامع به عنوان یک صورت مالی اساسی ، باید کل درآمدها و هزینه های شناسایی شده طی دوره را که قابل انتساب به صاحبان سرمایه است به تفکیک اجزای تشکیل دهنده آنها نشان دهد .
هدف از تهیه صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع ( تفاوت در تحقق و یا عدم تحقق درآمد ) ارائه کلیه درآمدها و هزینه های شناسایی شده طی یک دوره مالی می باشد.
سود هر شرکت بر دو نوع است :
الف- سود تحقق یافته : از محل فروش کالا و یا خدمات بدست می آید .
ب- سود تحقق نیافته : از محل تجدید ارزیابی حاصل شده ولی در سود خالص نشان داده نمی شود .
به موجب استاندارهای حسابداری در برخی موارد ، درآمدها و هزینه ها در صورت سود و زیان منعکس نمی شود و مستقیما به حساب حقوق صاحبان سرمایه منظور می شود به بیان دیگر صورت سود و زیان جامع ، گزارشی است که کلیه تغییرات ( افزایش یا کاهش ) حقوق صاحبان سرمایه از بابت درآمدها ، و هزینه های مختلف شناسایی شده اعم از تحقق یافته و تحقق نیافته طی دوره مالی را نشان می دهد .
صورت سود و زیان جامع به طریق زیر به اهداف گردش گری مالی کمک می کند .
الف – ترکیب اطلاعات مربوط به جنبه عملیاتی و موارد مرتبط با آن با سایر جنبه های عملکرد مالی واحد تجاری
ب- ارائه اطلاعاتی که همراه با اطلاعات مندرج در سایر صورتهای مالی اساسی ، برای ارزیابی بازده سرمایه گذاری در یک واحد تجاری مفید واقع شود .

صورت سود و زیان جامع شامل موارد ذیل می باشد :
الف- سود و زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان
ب- سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده به تفکیک
ج- تعدیلات سنواتی

فرمت کلی صورت سود و زیان جامع

سود خالص سال
مازاد تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی دارایی های ثابت
سود ( زیان ) تحقق نیافته سرمایه گذاری بلند مدت
سود جامع سال مالی
– تعدیلات سنواتی
سود جامع شناسایی شده از تاریخ گزارش گری قبلی

گردش جریان وجوه نقد

گردش جریان وجوه نقد : یکی از صورتهای مالی است که دریافت و پرداخت های نقدی را نشان می دهد . گردش جریان وجوه نقد

باید منعکس کننده جریان های نقدی طی دوره و تحت سرفصل زیر باشد.
۱- فعالیت های عملیاتی
۲- بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی
۳- مالیات بر درآمد
۴- فعالیت های سرمایه گذاری
۵- فعالیت های تامین مالی

یادداشتهای توضیحی
یادداشتهای توضیحی به عنوان یکی از بخش های غیر قابل تفکیک صورتهای مالی ، اطلاعات ارزنده ای در مورد صورت های مالی به مخاطب ارائه می دهد.
اطلاعات ذیل باید در یادداشتهای توضیحی افشاء شود :
الف – تصریح اینکه صورتهای مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است .
ب – رویه های حسابداری اعمال شده در خصوص معاملات و رویدادهای با اهمیت .
ج – مواردی که افشای آنها طبق استانداردهای حسابداری الزامی شده و در بخش دیگری از صورتهای مالی ارائه نشده است .
د – موارد دیگری که در صورتهای مالی ارائه نشده لیکن افشای آنها برای ارائه مطلوب ضرورت دارد.
• یاداشت های توضیحی باید به نحوی منظم ارائه شود و هر قلم مندرج در ترازنامه ، صورت سود و زیان ، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد باید به یادداشتهای توضیحی مربوط عطف داده شود .
• یادداشت های توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتری از اقلام منعکس شده در صورت های مالی اساسی است . ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهی های احتمالی و تعهدات را ارائه می کند . این یادداشت ها شامل موارد افشای الزامی یا توصیه شده بر اساس استاندارهای حسابداری یا سایر موارد افشاست که برای دستیابی به ارائه مطلوب ضرورت دارد .

جنگ جهانی دوم

جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ، دومین‌ جنگ‌ فراگیر (شهریور1318ـ 1324/ سپتامبر 1939ـ اوت 1945) که‌ علاوه‌ بر اروپا، در بخشهای‌ گسترده‌ای‌ از قاره‌ آسیا و افریقا تأثیرات‌ مخرب‌ عمده‌ای‌ برجای‌ گذاشت‌ و کشورهای‌ اسلامی‌، از جمله‌ ایران‌، را درگیر خود ساخت‌. مقاله‌ حاضر شامل‌ این‌ بخشهاست‌:

1) درآمد

2) در جهان‌ اسلام‌

3) در ایران‌

1) درآمد. علل‌ اصلی‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ عبارت‌ بود از اشتباهات‌ عهدنامه‌ ورسای (7 مه‌ 1919/ 5 شعبان‌ 1337) که‌ ظاهراً به‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ *پایان‌ داد، پیامدهای‌ بحران‌ اقتصادی‌ 1929/ 1308 ش‌، و از همه‌ مهم‌تر رقابت‌ سیاسی‌ فاشیسم‌ و دموکراسیهای‌ غربی‌ و مارکسیسم‌. عامل‌ اخیر چنان‌ مؤثر بود که‌ نبرد میان‌ کشورهای‌ درگیر، به‌ شکل‌ بی‌سابقه‌ای‌، عموم‌ مردم‌ را به‌ قلمرو جنگ‌ کشاند، به‌ طوری‌ که‌ در پایان‌ جنگ‌ تعداد کشته‌شدگان‌ نظامی‌ و غیرنظامی‌ تقریباً با هم‌ برابری‌ می‌کرد. این‌ جنگ‌، که‌ بین‌ دو بلوک‌ متحدین‌ (آلمان‌ و ایتالیا و ژاپن‌) و متفقین‌ (انگلیس‌ و فرانسه‌ و امریکا و شوروی‌) درگرفت‌، به‌ لحاظ‌ گستردگی‌ جغرافیایی‌ و قدرت‌ تخریب‌ منابع‌ انسانی‌ و طبیعی‌، بی‌همتا بوده‌ است‌.

وضع‌ اسفبار زندگی‌ مردم‌ آلمان‌ به‌ دنبال‌ شکست‌ در جنگ‌ جهانی‌ اول‌ و الزام‌ دولت‌ آلمان‌ به‌ پرداخت‌ غرامت‌ جنگی‌ سنگین‌، ظهور آدولف‌ هیتلر را که‌ عامل‌ اصلی‌ شروع‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ بود، تسهیل‌ نمود. وی‌ که‌ شکست‌ آلمان‌ را نتیجه‌ توطئه‌ یهودیان‌ و کمونیستها می‌دانست‌، نه‌ تنها خواستار تجدیدنظر در عهدنامه‌ ورسای‌ شد، بلکه‌ با طرح‌ شعار پان ‌ژرمنیسم‌ و با اعلام‌ برتری‌ کامل‌ نژاد ژرمن‌، حق‌ گسترش‌ قلمرو آلمان‌ تا سرزمین‌ ملتهای‌ اسلاو در اروپای‌ مرکزی‌ و شرقی‌ را مسلّم‌ انگاشت‌ و تبعیض‌ نژادی‌ را اساس‌ جهان‌بینی‌ خود قرار داد و به‌ همین‌ شکل‌ در صدد گسترش‌ نفوذ خود در دیگر نقاط‌ جهان‌ برآمد (چرچیل، ج‌ 1، ص‌ 7، 12، 28، 41ـ 45). از سوی‌ دیگر جامعه‌ ملل، ایتالیا را به‌ سبب‌ اشغال‌ اتیوپی‌ در 1314 ش‌/ 1935، تحریم‌ اقتصادی‌ کرد و این‌ امر به‌ ایجاد محور رُم‌ ـ برلین‌ در 1315 ش‌/ 1936 انجامید (چرچیل‌، ج‌ 1، ص‌ 136، 148).

تضادهای‌ داخلی‌ نظامهای‌ اجتماعی‌ متفاوت‌ که‌ اساساً خصلتی‌ اقتصادی‌ داشتند، عامل‌ تعیین ‌کننده‌ دیگری‌ در بروز جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ بودند. پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌، بریتانیا، روسیه‌، فرانسه‌ و ایالات‌ متحده‌ امریکا، حدود 78 میلیون‌ کیلومتر مربع‌ از خاک‌ کره‌ زمین‌ (بیش‌ از نیمی‌ از خشکیهای‌ جهان‌) را در اختیار داشتند. در مقابل‌، سرزمینهای‌ متعلق‌ به‌ آلمان‌، ایتالیا و ژاپن‌ مجموعاً به‌ حدود 6ر2 میلیون‌ کیلومتر مربع‌ می‌رسید. این‌ عدم‌ تناسب‌ وقتی‌ چشمگیرتر می‌شود که‌ مستعمره‌های‌ بریتانیا و فرانسه‌ را با متصرفات‌ آلمان‌، ایتالیا و ژاپن‌ مقایسه‌ کنیم‌. کل‌ جمعیت‌ بریتانیا و فرانسه‌ حدود 90 میلیون‌ نفر بود، در حالی‌ که‌ امپراتوریهای‌ این‌ دو کشور یک‌سوم‌ کره‌ زمین‌ را تشکیل‌ می‌دادند. در مقایسه‌، آلمان‌ و ایتالیا و ژاپن‌ با 180 میلیون‌ نفر جمعیت‌ (دو برابر جمعیت‌ بریتانیا و فرانسه‌)، فقط‌ یک‌ بیستم‌ سرزمینهای‌ بریتانیا و فرانسه‌ را در اختیار داشتند. این‌ تفاوتها بیانگر چرایی‌ عزم‌ کشورهای‌ کامیاب‌ (بریتانیا، روسیه‌، فرانسه‌، ایالات‌ متحده‌ امریکا) در حفظ‌ مرزهای‌ موجود و اجتناب‌ آنها از جنگ‌، و در عین‌ حال‌ دلیل‌ تداوم‌ ناخرسندی‌ فزاینده‌ آلمان‌، ایتالیا و ژاپن‌ بود. این‌ امر سه‌ کشور اخیر را در طول‌ بیست‌ سال‌ ترک‌ مخاصمه‌ (1919ـ 1939)، به‌ سوی‌ توسعه‌ ابزارهای‌ جنگی‌ کشاند و آنها را به‌ گسترش‌ سرزمینهایشان‌، از طریق‌ اعمال‌ زور یا تهدید به‌ اعمال‌ زور، واداشت‌ و ستیزه‌جوییهای‌ آنها اسباب‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ را فراهم‌ آورد (برون‌ و لی، ص‌ 7ـ 8).

تا زمانی‌که‌ هیتلر، از طریق‌ تجدیدنظر در عهدنامه‌ ورسای‌، سرزمینهای‌ متعلق‌ به‌ آلمان‌ را مطالبه‌ می‌کرد، کشورهای‌ غربی‌ به‌ خصوص‌ انگلیس‌، به‌ سیاست‌ ترضیه‌ خاطر و تسکین‌ وی‌ ادامه‌ دادند، اما اشغال‌ پراگ‌، پایتخت‌ لهستان‌، به‌ دست‌ ارتش‌ آلمان‌ برای‌ متفقین‌ تحمل‌پذیر نبود. اتحاد جماهیر شوروی‌، که‌ به‌ قدرت‌ مقاومت‌ دولتهای‌ غربی‌ در برابر آلمان‌ اطمینان‌ نداشت‌، ترجیح‌ داد به‌ آلمان‌ نزدیک‌ شود. پیمان‌ عدم‌ تعرض‌ آلمان‌ و شوروی‌ در 31 مرداد 1318/ 23 اوت‌ 1939، نگرانی‌ هیتلر را از جنگ‌ در دو جبهه‌ زدود (مهدوی‌، ص‌ 383ـ 385؛ نقیب‌زاده‌، ص‌ 167ـ 168، 178ـ182). در 9 شهریور 1318/ اول‌ سپتامبر 1939، ارتش‌ آلمان‌ به‌ لهستان‌ حمله‌ برد و در 3 سپتامبر انگلیس‌ و فرانسه‌ به‌ رایش‌ آلمان‌ اعلام‌ جنگ‌ کردند. لهستان‌ در کمتر از یک‌ ماه‌ از ارتشهای‌ آلمان‌ و شوروی‌ شکست‌ خورد و زمینه‌ برای‌ حمله‌ به‌ دیگر مناطق‌ فراهم‌ آمد (چرچیل‌، ج‌1، ص‌319، 330؛ هویل‌، ص‌ 17، 21ـ23). در آغاز، آلمان‌ و متحدانش‌ در تمام‌ جبهه‌های‌ مغرب‌ و مشرق‌ اروپا و خاورمیانه‌ و خاور دور به‌ پیروزیهای‌ گسترده‌ای‌دست‌ یافتند. پیروزیهای‌ اولیه‌ و نیز هراس‌ از خطراحتمالی‌ جنگ‌ شوروی‌ با متحدین‌ و کسب ثروتهای کشاورزی‌ و صنعتی بخش‌اروپایی شوروی‌ که‌ برای‌ آلمان‌ در جنگ‌ طولانی ‌اش‌ با متفقین‌ ضروری‌ بود سبب‌ شد که‌ هیتلر به‌اتحاد جماهیر شوروی‌ حمله‌ کند و در آنجا به‌ پیروزیهای‌ چشمگیری‌ نایل‌ شود ( تاریخ‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی، ص‌ 120ـ 122؛ دبورین‌، ص‌ 81 ـ83).

از پاییز 1942/ 1321 ش‌، اوضاع‌ تغییر کرد و اولین‌ نشانه‌های‌ شکست‌ متحدین‌ پدیدار شد. اشغال‌ سرزمینهای‌ شوروی‌ باعث‌ اتحاد متفقین‌ با این‌ کشور شد و زمینه‌ را برای‌ تصرف‌ سرزمینهای‌ از دست‌ رفته‌ فراهم‌ نمود. در اواخر نوامبر 1942/ آبان‌ 1321، ارتش‌ سرخ‌ شوروی‌ در جبهه‌های‌ مشرق‌، ضدحمله‌ گسترده‌ خود را در حوضه‌ ولگا در شمال‌ و استالینگراد در جنوب‌ آغاز کرد و تا 2 فوریه‌ 1943/ 13 بهمن‌ 1321، کلیه‌ قوای‌ آلمان‌ را سرکوب‌ نمود. ارتش‌ سرخ‌ شوروی‌، به‌رغم‌ مقاومتهای‌ سرسختانه‌ قوای‌ آلمانی‌ در سایر نقاط‌ شوروی‌، به‌ پیشروی‌ ادامه‌ داد و توانست‌ همه‌ سرزمینهای‌ تصرف‌ شده‌ را پس‌ بگیرد. بدین‌ ترتیب‌ در اوایل‌ 1943/ 1321 ش‌، دولتهای‌ محور، ابتکار عمل‌ را در کلیه‌ جبهه‌ها از دست‌ داده‌ بودند ( تاریخ‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی، ص‌ 132ـ140؛ تیلور، ص‌ 249ـ266).

پس‌از گردهمایی‌ سران‌ انگلیس‌و امریکا و شوروی‌ در اجلاس‌ تهران‌ (7ـ 10 آذر 1322/ 28 نوامبر ـ اول‌ دسامبر 1943)، امریکا و انگلیس‌ مشغول‌ تدارک‌ حمله‌ای‌ شدند که‌ بزرگ‌ترین‌ عملیات‌ نظامی‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ به‌ شمار می‌رفت‌. روسها نیز در بهار 1944/ 1323 ش‌، هم‌ زمان‌ با حمله‌ نیروهای‌ مشترک‌ امریکا و انگلیس‌ در شمال‌ نورماندی، تهاجم‌ بزرگ‌ خود را در حوضه‌ دنیپر آغاز کردند و از آنجا به‌ رومانی‌ و بلغارستان‌ و سپس‌ آلمان‌ حمله‌ور شدند. در جبهه‌ غرب‌، سپاه‌ مشترک‌ امریکا و انگلیس‌ پس‌ از پس‌ گرفتن‌ پاریس‌ در 25 اوت‌/ 3 شهریور، به‌ سوی‌ مرزهای‌ آلمان‌ پیشروی‌ کرد و به‌ این‌ ترتیب‌، از فوریه‌ 1945/ بهمن‌ 1323 از مشرق‌ و مغرب‌ به‌ خاک‌ آلمان‌ هجوم‌ بردند ( تاریخ‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی‌، ص‌ 192 به‌بعد؛ تیلور، ص‌ 311 به‌ بعد).

هیتلر که‌ از قرارگاه‌ زیرزمینی‌ خود در برلینِ تحت‌ محاصره‌، ناامیدانه‌ به‌ مقاومت‌ ادامه‌ می‌داد، وقتی‌ خبر مرگ‌ موسولینی‌ را شنید، در 30 آوریل‌ 1945/ 10 اردیبهشت‌ 1324 خودکشی‌ کرد و دولت‌ جدید آلمان‌ را دونیتس،‌ فرمانده‌ نیروی‌ دریایی‌، در ایالت‌ شلسویگ‌ تشکیل‌ داد و از متفقین‌ تقاضای‌ ترک‌ مخاصمه‌ کرد. در 8 مه‌/ 18 اردیبهشت‌، سند قطعی‌ تسلیم‌ بی‌قید و شرط‌ آلمان‌ در برلین‌ امضا شد و براساس‌ تصمیماتی‌ که‌ روزولت‌، استالین‌ و چرچیل‌ در اجلاس‌ یالتا در فوریه‌ 1945/ بهمن ـ اسفند 1324 گرفتند، این‌ کشور به‌ مناطق‌ اشغالی‌ تقسیم‌ شد (اسکورزنی‌، ص‌ 581 ـ583؛ تیلور، ص‌ 386).

اما جنگ‌ در خاور دور تا چند ماه‌ دیگر ادامه‌ داشت‌. ژاپن‌ که‌ هنوز اندونزی‌، هندوچین‌، بخش‌ مهمی‌ از خاک‌ چین‌ و تعداد زیادی‌ از جزایر اقیانوس‌ آرام‌ را در اشغال‌ داشت‌، با مقاومت‌ سرسختانه‌ خود، موجب‌ ترس‌ متفقین‌ از ادامه‌ جنگی‌ طولانی‌ شده‌ بود. از همین‌رو، پس‌ از مدتی‌، با اینکه‌ ژاپن‌ قبلاً شرایط‌ صلح‌ را از امریکا پرسیده‌ بود، امریکا مسئولیت‌ پرتاب‌ دو بمب‌ اتمی‌ را بر شهرهای‌ هیروشیما و ناگازاکی‌ (به‌ ترتیب‌ در 6 و 9 اوت‌ 1945/ 15 و 18 مرداد 1324)، پذیرفت‌ و به‌ این‌ ترتیب‌ سند تسلیم‌ بی‌قید و شرط‌ نیروهای‌ مسلح‌ ژاپن‌ در 2 سپتامبر/ 11 شهریور همان‌ سال‌ بر عرشه‌ رزم‌ناو امریکایی‌ میسوری‌ به‌ امضا رسید و جنگ‌ کاملاً خاتمه‌ یافت‌ (تیلور، ص‌ 394ـ400؛ اسکورزنی‌، ص‌ 226).

پس‌ از پایان‌ جنگ‌، قدرتهای‌ پیروز در اجلاسهای‌ یالتا و پوتسدام‌ در مورد پیامدها و دستاوردهای‌ جنگ‌ و به‌ خصوص‌ تقسیم‌ جهان‌ به‌ توافق‌ رسیدند. در اجلاس‌ یالتا سه‌ قدرت‌ پیروز جنگ‌ در باره‌ موضوعات‌ مهمی‌ توافق‌ کردند که‌ عبارت‌ بود از اشغال‌ آلمان‌ و غرامت‌ پرداختنِ این‌ کشور، مسائل‌ مربوط‌ به‌ خاور دور، موضوع‌ تنگه‌های‌ بوسفور و داردانل‌، ایجاد سازمان‌ ملل‌، سرنوشت‌ لهستان‌، سرنوشت‌ مستعمرات‌ و موضوع‌ قیمومت‌ سازمان‌ ملل‌ متحد، مسئله‌ ایران‌ و تخلیه‌ آن‌ از قوای‌ متفقین‌ و بالاخره‌ همکاری‌ شوروی‌ و امریکا در حمله‌ به‌ ژاپن‌ (سونار کلان‌، ص‌ 68ـ70؛ انصاری‌، ص‌ 28ـ30). در اجلاس‌ پوتسدام‌ نیز، که‌ آخرین‌ ملاقات‌ سران‌ سه‌ قدرت‌ پیروز جنگ‌ بود، آنها در این‌ موارد به‌ توافق‌ رسیدند: خلع‌ سلاح‌ و نازی‌زدایی‌ در آلمان‌ و متعاقب‌ آن‌ ایجاد نظامی‌ غیر متمرکز و دموکراتیک‌ در آنجا و همچنین‌ بستن‌ قرارداد صلح‌ با اقمار آلمان‌، یعنی‌ رومانی‌ و بلغارستان‌ و مجارستان‌ و فنلاند (نقیب‌زاده‌، ص‌ 193ـ 195).

شمار تلفات‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ در منابع‌ متفاوت‌ برآورد شده‌ است‌. بر پایه‌ یکی‌ از این‌ برآوردها، تلفات‌ نظامی‌ این‌ جنگ‌ بیش‌ از 23 میلیون‌ تن‌ و تلفات‌ غیرنظامی‌ آن‌ بیش‌ از 26 میلیون‌ تن‌ بوده‌ است‌. در مورد میزان‌ خسارات‌ مالی‌ و هزینه‌هایی‌ که‌ طرفین‌ درگیر متحمل‌ شده‌اند نیز اطلاع‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌. با این‌ حال‌، این‌ جنگ‌ از لحاظ‌ هزینه‌ به‌ جنگ‌ چهار تریلیون‌ دلاری‌ و از لحاظ‌ تلفات‌ انسانی‌ به‌ جنگی‌ با تلفات‌ چهل‌ میلیون‌ تن‌ نیز موسوم‌ شده‌ است‌ (برای‌ جزئیات‌ رجوع کنید به هویل‌، ص‌ 323ـ 324؛ تیلور، ص‌ 401ـ402).

جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ بر سراسر جهان‌ و نیز جهان‌ اسلام‌ تأثیرات‌ گسترده‌ای‌ داشت‌ که‌ برخی‌ از آنها عبارت‌اند از: فروپاشی‌ نظام‌ چند قطبی‌ و شکل‌گیری‌ نظام‌ دو قطبی‌ شرق‌ و غرب‌ به‌ رهبری‌ شوروی‌ و امریکا، رنگ‌ باختن‌ نفوذ قدرتهای‌ اروپایی‌ مانند انگلیس‌، فرانسه‌، ایتالیا و آلمان‌ در سیاستهای‌ بین‌المللی‌، شروع‌ جنگ‌ سرد به‌ عنوان‌ صحنه‌ رقابت‌ دو بلوک‌ در قالب‌ اتحادیه‌ها و پیمانهای‌ خاص‌، تحریک‌ جنبشهای‌ ضداستعماری‌ و متعاقب‌ آن‌ استقلال‌ مستعمرات‌ و ایجاد چند کشور جدید.

منابع‌: مسعود انصاری‌، تشنجات‌ سیاسی‌ پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی، [تهران‌ 1353 ش‌]؛ اتو اسکورزنی‌، جنگ‌ ناشناخته‌: روایت‌ یک‌ آلمانی‌ از جنگ‌جهانی‌دوم‌، ترجمه‌ عبدالرضا هوشنگ‌ مهدوی‌، تهران‌ 1374ش‌؛ تاریخ‌ جنگ‌ دوم‌ جهانی‌: سپتامبر 1939ـ اوت‌ 1945، تهران‌: اقبال‌، 1327 ش‌؛ آلن‌جان‌ پرسیوال‌ تیلور، جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ، ترجمه‌ بهرام‌ فرداد امینی‌، تهران‌ 1374 ش‌؛ گریگوری‌ ابراموویچ‌ دبورین‌، رازهای‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ، ترجمه‌ کیخسرو کشاورزی‌، تهران‌ 1356 ش‌؛ پیردو سونارکلان‌، یالتا، ترجمه‌ سیروس‌ سعیدی‌، تهران‌ 1368 ش‌؛ عبدالرضا هوشنگ‌ مهدوی‌، تاریخ‌ روابط‌ خارجی‌ ایران‌ از ابتدای‌ دوران‌ صفویه‌ تا پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ( 1500ـ1945)، تهران‌ 1355 ش‌؛ احمد نقیب‌زاده‌، تحولات‌ روابط‌ بین‌الملل،‌ تهران‌ 1372 ش‌

جنگ جهانی اول

جنگ‌ جهانی‌ اول ، نیز معروف‌ به‌ جنگ‌ بزرگ‌ (اوت‌ 1914 ـ نوامبر 1918/ ماه‌ رمضان‌ 1332 ـ صفر 1337)، نخستین‌ جنگ جهانی‌ که‌ سراسر قاره‌ اروپا، روسیه‌، منطقه‌ خاورمیانه‌، بخشهایی‌ از افریقا، امریکا و خاور دور را فراگرفت‌ و 26 کشور، از جمله‌ ایران‌، در آن‌ درگیر شدند. مقاله‌ حاضر، شامل‌ این‌ بخشهاست‌:

1) درآمد

2) در جهان‌ اسلام‌

3) در ایران‌

 درآمد. بهانه‌ آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌، قتل‌ فرانتس‌ فردیناند (ولیعهد اتریش‌) و همسرش‌ (در 28 ژوئن‌ 1914) به‌ دست‌ یک‌ جوان‌ صرب‌ بوسنیایی‌ در سارایوو، پایتخت‌ بوسنی‌، بود، اما رقابت‌ و نارضایتی‌ کشورهای‌ قدرتمند اروپایی‌ و تعارض‌ جدّی‌ منافع‌ آنان‌ در سراسر جهان‌ زمینه‌ساز آن‌ بود (رجوع کنید به تیلور، ص‌ 1ـ12؛ برای‌ تحلیلهای‌ دیگر در این‌ زمینه‌ رجوع کنید به هنیگ، ص‌ 6 به‌ بعد). در این‌ جنگ‌، کشورها در دو دسته‌ متفقین‌ (نیروهای‌ متفق‌) و دولتهای‌ مرکزی‌ در برابر هم‌ صف‌آرایی‌ کردند. متفقین‌ عبارت‌ بودند از انگلستان‌، ایتالیا، بلژیک‌، پرتغال‌، روسیه‌ که‌ بر اثر انقلاب‌ اکتبر 1917 از جنگ‌ خارج‌ شد (تیلور، ص‌ 237ـ241؛ گرنویل‌، کتاب‌ 1، ص‌ 206؛ نیز رجوع کنید به < جنگ‌ بزرگ‌ >، ج‌ 6، ص‌ 161)، ایالات‌ متحده‌ امریکا که‌ در 5 آوریل‌ 1917/ 12 جمادی‌الا´خره‌ 1335 عملاً وارد جنگ‌ شد (گرنویل‌، همانجا)، رومانی‌، ژاپن‌، صربستان‌، فرانسه‌، مونته ‌نگرو و یونان‌. دولتهای‌ مرکزی‌ نیز مشتمل‌ بودند بر آلمان‌، اتریش‌ ـ مجارستان‌، حکومت‌ عثمانی‌ و بلغارستان‌ ( < جنگ‌ بزرگ‌ >، ج‌ 1، ص‌ 3 به‌ بعد؛ گرنویل‌، کتاب‌ 1، ص‌ 127ـ 135). به‌رغم‌ اعلام‌ بی‌طرفی‌ ایران‌، بخشهایی‌ از این‌ کشور اشغال‌ شد و پیامدهای‌ جنگی‌ ناخواسته‌ بر آن‌ تحمیل‌ گردید

نقطه‌ آغاز جنگ‌، اعلام‌ جنگ‌ اتریش‌ ـ مجارستان‌ به‌ صربستان‌ در 28 ژوئیه‌ بود، هرچند این‌ کشور در ششم‌ اوت‌ با روسیه‌ رسماً وارد جنگ‌ شد. آلمان‌، که‌ منافع‌ خود را از هر جهت‌ در خطر می‌دید، در 4 اوت‌ 1914/ دوازدهم‌ ماه‌ رمضان‌ 1332، به‌ بلژیک‌ حمله‌ برد و پس‌ از تصرف‌ بروکسل‌، به‌ سمت‌ مرزهای‌ فرانسه‌ پیش‌ رفت‌ و به‌ جنگی‌ چهارساله‌ با پیامدهایی‌ بسیار گسترده‌ دامن‌ زد (تیلور، ص‌ 6ـ12؛ برای‌ آگاهی‌ از زمینه‌های‌ تاریخی‌ درگیری‌ میان‌ اتریش‌ ـ مجارستان‌ و صربستان‌ رجوع کنید به گرنویل‌، کتاب‌ 1، ص‌ 112ـ126).

جنگ‌ پس‌ از چهار سال‌ و با شکست‌ نیروی‌ دولتهای‌ مرکزی‌ و با انعقاد اجلاس‌ صلح‌ پاریس‌ با شرکت‌ نمایندگان‌ 32 کشور (آغاز: 18 ژانویه‌ 1919/ 15 ربیع‌الا´خر 1337) و پیمان‌ ورسای‌، در 28 ژوئن‌ 1919/ 29 رمضان‌ 1337 به‌ظاهر پایان‌ یافت‌ (تیلور، ص‌ 322ـ323)، اما این‌ مذاکرات‌ و معاهده‌ها نه‌ تنها به‌ مشکلات‌ میان‌ کشورهای‌ قدرتمند جهان‌ پایان‌ نداد، بلکه‌ زمینه‌ را برای‌ وقوع‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ * فراهم‌ ساخت‌.

ایران‌، هیئتی‌ را به‌ ریاست‌ علیقلی‌ انصاری‌ (مشاورالممالک‌)، وزیر امورخارجه‌ وقت‌، برای‌ شرکت‌ در اجلاس‌ صلح‌ ورسای‌ و احقاق‌ حقوق‌ از دست‌ رفته‌ ملت‌ ایران‌، اعزام‌ داشت‌، اما انگلیسیها مانع‌ از شرکت‌ نمایندگان‌ ایران‌ در اجلاس‌ شدند

از جمله‌ پیامدهای‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ فرو ریختن‌ نظام‌ بین‌الملل‌، بر هم‌ خوردن‌ توازن‌ قوا میان‌ قدرتهای‌ بزرگ‌، شکست‌ آلمان‌ به‌ عنوان‌ کشور بزرگ‌ صنعتی‌ با توان‌ نظامی‌ عظیم‌، فروپاشی‌ نظام‌ تزاری‌ روسیه‌ و پیروزی‌ انقلاب‌ کمونیستی‌، فروپاشی‌ حکومت‌ عثمانی‌ و ایجاد چند کشور اسلامی‌، ورود امریکا به‌ صحنه‌ بین‌المللی‌ و تغییر معادله‌های‌ قدرت‌ بود. این‌ جنگ‌ تأثیر سرنوشت‌سازی‌ هم‌ بر ایران‌ گذاشت‌

2) در جهان‌ اسلام‌. در آستانه‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، دو قدرت‌ بزرگ‌ استعماری‌ انگلستان‌ و روسیه‌ در بخشهایی‌ از اروپا، افریقا و آسیا ــ که‌ سرزمینهای‌ اصلی‌ شمار بسیاری‌ از مسلمانان‌ بود ــ در حال‌ پیشروی‌، در کشاکش‌ مطامع‌ استعماری‌ و تقسیم‌ قدرت‌ بودند. آلمان‌، که‌ از تقسیم‌ منافع‌ میان‌ آن‌ دو نصیب‌ نبرده‌ بود، به‌ حکومت‌ عثمانی‌ نزدیک‌ شد، زیرا بخش‌ عظیمی‌ از سرزمینهای‌ اسلامی‌ در اروپا، آسیا و افریقا در تصرف‌ عثمانی‌ بود و منافع‌ آن‌ نیز با انگلستان‌ و روسیه‌ تعارض‌ داشت‌. بخشی‌ از نیروهای‌ فعال‌ سیاسی‌ عثمانی‌ هم‌ برای‌ گسترش‌ و تقویت‌ حکومت‌ یا نجات‌ دادن‌ آن‌ از زوال‌، سیاستهای‌ همسو با آلمان‌ را تشویق‌ می‌کردند (برای‌ آگاهی‌ از زمینه‌ کلی‌ در جهان‌ اسلام‌

جهان‌ اسلام‌ به‌ دلایل‌ بسیار به‌ نایره‌ جنگ‌ کشیده‌ شد، از جمله‌ به‌ دلیل‌ وسعت‌ جغرافیایی‌، جمعیت‌ بسیار، قرارگرفتن‌ بر سر راههای‌ مواصلاتی‌ مهم‌، تسلط‌ به‌ مناطق‌ سوق‌الجیشی‌ نظیر آبراه‌ سوئز و تنگه‌ بوسفور و تنگه‌ داردانل‌، خلیج‌فارس‌، مبادی‌ ورود به‌ سرزمینهای‌ گوناگون‌، مانند قفقاز و ماوراءالنهر و شبه‌قاره‌ هند، بندرهای‌ بسیار مهم‌ در دریاهای‌ مدیترانه‌ و سرخ‌ و عرب‌، خلیج‌فارس‌، دریای‌ عمان‌ و اقیانوس‌ هند، ذخایر نفت‌ ایران‌ و بین‌النهرین‌، پنبه‌ فراوان‌ برای‌ کارخانه‌های‌ نساجی‌ اروپا، و نیز سرزمینی‌ که‌ یهودیان‌ جهان‌ به‌ آن‌ توجه‌ خاص‌ داشتند (رجوع کنید به حورانی‌، ص‌320 به‌ بعد). حکومت‌ عثمانی‌، به‌ لحاظ‌ پهناوری‌، تنوع‌ قومی‌، مرزهای‌ سیاسی‌ طولانی‌ و مشترک‌ با کشورهای‌ استعماری‌، تسلط‌ بر مناطق‌ بسیار مهم‌، تعارض‌ دیرین‌ و آشتی‌ناپذیر با روسیه‌، تضاد منافع‌ با انگلستان‌، و ادعای‌ خلافت‌ اسلامی‌ و مراودات‌ نزدیک‌ با برخی‌ نواحی‌ سنّی‌نشین‌ جهان‌ اسلام‌، نمی‌توانست‌ از جنگ‌ دوری‌ کند. اغراض‌ سیاسی‌ آن‌ نیز مزید بر علت‌ بود و شماری‌ از سیاستمداران‌ متنفذ ترک‌، نظیر انورپاشا، برای‌ مقابله‌ با خطر روسها، با اتحاد نظامی‌ با آلمان‌ کاملاً موافق‌ بود

نیروهای‌ عثمانی‌ پس‌ از ورود به‌ جنگ‌ در اواسط‌ اکتبر 1914/ ذیحجه‌ 1332، نقشه‌های‌ جنگی‌ خود را به‌ اطلاع‌ آلمان‌ رساندند (گرکه‌ ، کتاب‌ 1، ص‌ 75). در 3 نوامبر 1914/ 14 ذیحجه‌ 1332 واحدهای‌ فرانسوی‌ و انگلیسی‌، پس‌ از حمله‌ عثمانیها به‌ کشتیهای‌ فرانسوی‌ و روسی‌، استحکامات‌ داردانل‌ را بمباران‌ کردند. نیروهای‌ روسی‌ نیز دو لشکر عثمانی‌ را در ارزروم‌ درهم‌ شکستند < جنگ‌ بزرگ‌ >

جنگ‌ در جبهه‌ شرق‌ و خاورمیانه‌، با ورود نیروهای‌ انگلیسی‌ و روسی‌ به‌ دو منطقه‌ بین‌النهرین‌ و قفقاز، از 1914/ 1332 عملاً آغاز شد. قوای‌ انگلیسی‌ از راه‌ خلیج‌فارس‌ در جنوب‌ بین‌النهرین‌ پیاده‌ شدند و نقاطی‌ را در جنوب‌ ایران‌  و در جنوب بین‌النهرین‌ تصرف‌ کردند و به‌ سوی‌ شمال‌ پیش‌ رفتند. نیروهای‌ انگلیسی‌ در این‌ عملیات‌ چند هدف‌ عمده‌ را دنبال‌ می‌کردند: پیشروی‌ به‌ سوی‌ نقاط‌ حساس‌ نظامی‌ در خاک‌ عثمانی‌؛ محافظت‌ از ذخایر نفتی‌ خوزستان‌ و بین‌النهرین‌ که‌ مدتی‌ بود جای‌ زغال‌سنگ‌ را گرفته‌ بود؛ پیوستن‌ به‌ نیروی‌ نظامی‌ روسها در جبهه‌ قفقاز به‌ قصد فشار آوردن‌ به‌ عثمانی‌ از جبهه‌ شرقی‌ آن‌؛ حفظ‌ روابط‌ میان‌ بین‌النهرین‌ و هند، زیرا منافع‌ انگلستان‌ در بین‌النهرین‌ همواره‌ تابع‌ منافع‌ این‌ کشور در هند بود ؛ عملیات‌ دیگری‌ که‌ بعداً به‌ شکل‌ جنبشهای‌ سیاسی‌ و نظامی‌ جدایی‌خواه‌ در برخی‌ از کشورهای‌ خاورمیانه‌ بروز کرد؛ و هدفهای‌ فرعی‌ دیگر. عملیات‌ بین‌النهرین‌ مؤثرترین‌ ضربه‌ را در تجزیه‌ و فروپاشی‌ حکومت‌ عثمانی‌، طی‌ چند سال‌، وارد آورد

مقاومت‌ مراجع‌ اسلامی‌ و مردم‌. ده‌ روز پس‌ از قطع‌ مناسبات‌ عثمانی‌ و روسیه‌، سلطان‌ محمد پنجم‌، به‌ عنوان‌ خلیفه‌ اسلامی‌، در 23 ذیحجه‌ 1332/ 12 نوامبر 1914 بر ضد روسیه‌ و فرانسه‌ و انگلستان‌ اعلام‌ جنگ‌، و شیخ‌الاسلام‌ عثمانی‌ نیز با صدور فتوایی‌ اقدام‌ او را تأیید کرد (رهیمی‌، ص‌ 137؛ انطونیوس، ص‌ 222؛ رسایل‌ و فتاوای‌ جهادی‌، ص‌ 272)، اما این‌ فتواها به‌ دلیل‌ قدرت‌ رو به‌ زوال‌ عثمانی‌ نتوانست‌ جهان‌ اسلام‌ را به‌ نفع‌ آن‌ بسیج‌ کند (گرکه‌، کتاب‌ 1، ص‌ 78ـ 80). در پاییز همان‌ سال‌ چند تن‌ از مراجع‌ برجسته‌ شیعی‌ در عراق‌، بر ضد نیروهای‌ متفقین‌، به‌ویژه‌ روس‌ و انگلیس‌، فتوای‌ جهاد دادند که‌ با همراهی‌ شماری‌ از علما و روحانیان‌ و مردم‌ شیعی‌ در بین‌النهرین‌ و ایران‌، به‌ برخورد آشکار و بعداً چند قیام‌ خونین‌ انجامید ‌ 201؛ حیدری‌، ص‌ 81 به‌ بعد؛ رسایل‌ و فتاوای‌ جهادی‌، ص‌ 280 به‌ بعد). شماری‌ از روحانیان‌، طلاب‌ و عشایر بین‌النهرین‌، در پی‌ فتوای‌ جهاد آیت‌اللّه‌ میرزامحمدتقی‌ شیرازی‌ *، قیام‌ کردند ولی‌ انگلیسیها پس‌ از سرکوب‌ قیامشان‌، شماری‌ از سران‌ آنان‌ را به‌ ایران‌ تبعید کردند (مدنی‌، ج‌ 2، ص‌ 283). حرکتهای‌ جهادی‌ در کربلا و کاظمین‌، نبرد در جبهه‌های‌ قُرنَه‌، شعیبه‌، هویزه‌، بصره‌، و قیام‌ معروف‌ ثوره‌العشرین‌ (انقلاب‌ 1920 عراق‌ *) در نجف‌، که‌ به‌ قتل‌ یکی‌ از فرماندهان‌ انگلیسی‌ و برخوردهای‌ گسترده‌ مسلحانه‌ انجامید، از جمله‌ پیامدهای‌ فتواهای‌ جهادی‌ بود. ثوره‌العشرین‌ را اوج‌ حرکتهای‌ جهادی‌ و مبارزه‌ آشکار مسلحانه‌ در عراق‌ با نیروهای‌ انگلیسی‌ دانسته‌اند

فتواهای‌ جهادی‌، افزون‌ بر پیامدهای‌ عملی‌، در تفکر سیاسی‌ شیعی‌ نیز تأثیر عمیقی‌ برجای‌ نهاد. از نکات‌ مشترک‌ فتواها آشکار است‌ که‌ دولتهای‌ متجاوز به‌ سرزمینهای‌ اسلامی‌، مظاهر کفر شمرده‌ شده‌اند؛ جهاد با این‌ دولتها به‌ قصد حفظ‌ کردن‌ این‌ سرزمینها و ساکنان‌ آنها در برابر تجاوز بوده‌ است‌، نابودی‌ اسلام‌ و استقلال‌ کشورهای‌ اسلامی‌ هدف‌ اصلی‌ نیروهای‌ مهاجم‌ قلمداد شده‌ و ازاین‌رو دفاع‌ از این‌ دو ارزش‌، اصلی‌ واجب‌ شمرده‌ شده‌ است‌ (رجوع کنید به همان‌، ص‌ 211ـ215). همسویی‌ مراجع‌ تقلید شیعی‌ به‌رغم‌ بی‌اثر بودن‌ در جنگ‌، نخستین‌ واکنش‌ فراگیری‌ بود که‌ پیامدهای‌ آن‌ در نهضتهای‌ سیاسی‌ پس‌ از جنگ‌ و در اندیشه‌ سیاسی‌ شیعیان‌ ظاهر شد (برای‌ متن‌ فتواها رجوع کنید به رسایل‌ و فتاوای‌ جهادی‌، همانجا).

در سیاست‌ شرقی‌ آلمان‌ در جنگ‌ جهانی‌ اول‌، اندیشه‌ به‌ راه‌ انداختن‌ شورش‌ در جهان‌ اسلام‌، که‌ ظاهراً اندیشه‌ ژنرال‌ فون‌ مولتکه‌ بود، جایگاه‌ مهمی‌ داشت‌. او می‌خواست‌ در هند و مصر شورش‌ عمومی‌ برپا کند و ایران‌ و عثمانی‌ پلی‌ میان‌ مصر و هند در برابر روسها باشد. آلمانیها، برای‌ اجرای‌ این‌ نقشه‌، سرمایه‌گذاری‌ کردند و هیئتهایی‌ را برای‌ برقراری‌ تماس‌ به‌ این‌ کشورها فرستادند و با برخی‌ از علما نیز، به‌ منظور اقدام‌ علیه‌ روس‌ و انگلیس‌، مذاکراه‌ کردند

پیشروی‌ متفقین‌ در شمال‌ افریقا و خاورمیانه‌. در 1914/ 1333، با پیشروی‌ نیروهای‌ انگلیسی‌ در بین‌النهرین‌ و نیروهای‌ روسی‌ در قفقاز، انگلستان‌ طی‌ بیانیه‌ای‌ به‌ حاکمیت‌ عثمانی‌ در مصر پایان‌ داد و حسین‌ کامل‌ *سلطان‌ جدید مصر اعلام‌ شد (حورانی‌، ص‌ 317؛ مک‌ کال‌، ص 20). انگلیسیها، از بیم‌ گسترش‌ اندیشه‌های‌ اتحاد اسلامی‌ و جهاد مسلمین‌، از اشغال‌ و تصرف‌ مصر صرف‌نظر و به‌ تحت‌الحمایگی‌ آن‌ اکتفا کردند. در عین‌ حال‌، آبراه‌ سوئز را در اختیار داشتند که‌ از حساس‌ترین‌ مناطق‌ نظامی‌ بود (روستو، ص‌ 695). شمال‌ افریقا عملاً در اختیار متفقین‌ بود و مستعمرات‌ فرانسه‌ در شمال‌ افریقا (نظیر الجزایر، تونس‌ و مراکش‌) هم‌ لاجرم‌ با سیاستهای‌ نظامی‌ متفقین‌ همسو بودند

در 1915/ 1333، نیروهای‌ انگلیسی‌ با شکست‌ دادن‌ نیروهای‌ عثمانی‌ آنان‌ را از حوزه‌های‌ نفتی‌ بین‌النهرین‌ دور کردند و از دو جبهه‌، به‌ موازات‌ دجله‌ و فرات‌، به‌ سوی‌ شمال‌ پیش‌ رفتند و کوت‌العماره‌ و ناصریه‌ را تصرف‌ و به‌ سوی‌ بغداد پیشروی‌ کردند. در فوریه‌ 1915/ 1333، نیروهای‌ عثمانی‌ قسمتهایی‌ از شبه‌جزیره‌ سینا را تصرف‌ کردند، اما بعداً ناگزیر به‌ عقب‌نشینی‌ شدند. به‌رغم‌ موفقیت‌ نیروهای‌ دریایی‌ انگلیس‌ در حمله‌ به‌ تنگه‌های‌ بوسفور و داردانل‌ و تصرف‌ شبه‌جزیره‌ گالیپولی‌، در 22 نوامبر/ 14 محرّم‌، آنان‌ از ارتش‌ عثمانی‌، به‌ فرماندهی‌ ژنرال‌ آلمانی‌، شکست‌ سختی‌ خوردند و پیشروی‌ متوقف‌ شد

در 1916/ 1334، چند رویداد مهم‌ ــ از جمله‌ تصرف‌ ارزروم‌ به‌ دست‌ روسها، پیشروی‌ نیروهای‌ انگلیسی‌ به‌ سوی‌ فلسطین‌ و موافقتنامه‌ سایکس‌ پیکوــ در سرنوشت‌ جنگ‌ در کشورهای‌ اسلامی‌ تأثیر تعیین‌کننده‌ نهاد. بر پایه‌ این‌ موافقتنامه‌، بخشهایی‌ از قلمرو عثمانی‌ میان‌ روسیه‌ و ایتالیا تقسیم‌ گردید این‌ قرارداد یکی‌ دیگر از سرچشمه‌های‌ ایجاد بحران‌ سیاسی‌ در خاورمیانه‌ و عامل‌ تنش‌ و آشوب‌ در منطقه‌ بود.

در همین‌ سال‌، حسین‌ (شریف‌ مکه‌) با تشکیل‌ لشکری‌ از عربهای‌ بادیه‌نشین‌ و فراریان‌ ارتش‌ عثمانی‌، بر ضد سلطان‌ عثمانی‌ شورش‌ کرد. انگلیسیها با اعزام‌ لورنس‌ *و شماری‌ از مأموران‌ سیاسی‌ و نظامی‌، به‌ تقویت‌ شورش‌ پرداختند و سرانجام‌ شورش‌ سراسر شبه‌جزیره‌ عربستان‌ و بخشهایی‌ از مشرق‌ مدیترانه‌ را فراگرفت‌ و به‌ تجزیه‌ بخش‌ عمده‌ای‌ از متصرفات‌ عثمانی‌ این‌ رویداد روند تجزیه‌ و فروپاشی‌ عثمانی‌ را شتاب‌ بخشید.

در 1917/ 1335، نیروهای‌ انگلیسی‌ بغداد را تصرف‌ کردند، که‌ به‌ منزله‌ آغاز فصلی‌ تازه‌ در سقوط‌ عثمانی‌ بود. با تصرف‌ کرکوک‌ و موصل‌ و بیت‌المقدس‌، به‌ عنوان‌ نقاط‌ کلیدی‌، عثمانی‌ ارتباط‌ خود را با متصرفات‌ سابقش‌ در جنوب‌ و غرب‌ و شمال‌ از دست‌ داد. به‌ این‌ ترتیب‌، عثمانی‌ بر اثر شکست‌ نظامی‌ و روسیه‌ نیز به‌ واسطه‌ انقلاب‌ داخلی‌، از طرفین‌ معادله‌ جنگ‌ حذف‌ شدند < دانشنامه‌ تاریخ‌ جدید لاروس‌

انقلاب‌ روسیه‌ و تأثیر آن‌ بر وضع‌ جنگ‌ در جهان‌ اسلام‌. انقلاب‌ اکتبر 1917 روسیه‌، در سیر جنگ‌ و سرنوشت‌ بسیاری‌ از نواحی‌ اسلامی‌، از جمله‌ ایران‌، تأثیر تعیین‌کننده‌ای‌ گذاشت‌ (برای‌ آگاهی‌ از تأثیرات‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در روسیه‌ و نقش‌ آن‌ در پیروزی‌ انقلاب‌ بولشویکی‌ رجوع کنید به تاریخ‌ انقلاب‌ اکتبر، پیشگفتار روحانی‌، ص‌ 11ـ17). نیروهای‌ روسی‌ با وقوع‌ انقلاب‌ دست‌ از جنگ‌ کشیدند. شورش‌ و سرپیچی‌ در ارتش‌ روسیه‌ و نیز چپاول‌ اموال‌ مردم‌، ناامنی‌ رو به‌ گسترشی‌ به‌ بار آورد که‌ در صورت‌ تداوم‌، تهدیدی‌ جدّی‌ علیه‌ خود جنگ‌ بود. فرماندهان‌ روسی‌ تلاش‌ کردند نیروهای‌ روسی‌ را با نظم‌ و آرامش‌ به‌ روسیه‌ بازگردانند و انگلیسیها کوشیدند خلا ناشی‌ از عقب‌نشینی‌ روسها را در مناطق‌ حساس‌ پر کنند ‌

نیروهای‌ روسی‌ پس‌ از خروج‌ از قفقاز، در 3 مارس‌ 1918/ 19 جمادی‌الاولی‌ 1336 قرارداد آتش‌بس‌ و پیمان‌ ترک‌ مخاصمه‌ برسْت‌ ـ لیتوفسک‌ را با دولتهای‌ مرکزی‌ امضا کردند که‌ بر اساس‌ آن‌، روسیه‌ نه‌ تنها از ادعاهای‌ خود ــ که‌ با تمسک‌ جستن‌ به‌ آنها وارد جنگ‌ شده‌ بود ــ دست‌ برداشت‌، بلکه‌ استقلال‌ اوکراین‌، گرجستان‌، لهستان‌ و فنلاند را به‌ رسمیت‌ شناخت‌ و از دعاوی‌ خود بر کشورهای‌ بالتیک‌ و برخی‌ نواحی‌ عثمانی‌ صرف‌نظر کرد (آفاناسیان‌، ص‌ 33ـ 35)؛ البته‌ شکست‌ دولتهای‌ مرکزی‌ در جنگ‌، بعداً موادی‌ از این‌ پیمان‌ را بی‌اثر ساخت‌. با وقوع‌ انقلاب‌ و پایان‌ جنگ‌ در روسیه‌، شماری‌ از اقوام‌ مسلمان‌ ساکن‌ روسیه‌، مانند باشقیرها و قزاقها و مردم‌ آسیای‌ مرکزی‌، مبارزات‌ خود را در راه‌ استقلال‌ یا خودمختاری‌ آغاز کردند (لاپیدوس‌، ص‌ 767ـ 769). گرجستان‌ و ارمنستان‌ و آذربایجان‌، که‌ اختلاف‌ دیرینه‌ای‌ با روسها داشتند، به‌ آلمان‌ گرایش‌ نشان‌ دادند که‌ برای‌ روسیه‌ و متفقین‌ بسیار خطرناک‌ بود، زیرا احتمال‌ داشت‌ به‌ حضور آلمانیها و تصرف‌ ذخایر نفتی‌ باکو بینجامد، که‌ آن‌ نیز در معادله‌ جنگ‌ تغییراتی‌ می‌داد. بدین‌سبب‌، انگلیسیها ناگزیر به‌ حضور در این‌ منطقه‌ و کاهش‌ تنشهای‌ سیاسی‌ بودند. در واقع‌، ضرورتی‌ نظامی‌ ـ سیاسی‌ بر این‌ نواحی‌، و نیز در اتخاذ سیاست‌ در قبال‌ ایران‌، که‌ از اشغال‌ قوای‌ روس‌ خارج‌ شده‌ بود، تأثیر گذارد. انگلیسیها با حمایت‌ از استقلال‌خواهی‌ گرجیان‌، ارمنیان‌ و ترکان‌ و انتقال‌ ستاد فرماندهی‌ ژنرال‌ دنسترویل‌ به‌ باکو، سدی‌ دفاعی‌ در آن‌ ناحیه‌ به‌ وجود آوردند (بیات‌، ص‌ 59 ـ63؛ مهدوی‌، ص‌ 197). از دیگر عوامل‌ حضور قوای‌ انگلیسی‌ در منطقه‌، احتمال‌ فرار شماری‌ از اسیران‌ آلمانی‌ از ترکستان‌ و رفتن‌ به‌ افغانستان‌ و هند بود (تمدن‌، ص‌ 140).

یک‌ سال‌ پس‌ از انقلاب‌ روسیه‌ و خروج‌ این‌ کشور از جنگ‌، متفقین‌ با شکست‌ دولتهای‌ مرکزی‌ به‌ جنگ‌ پایان‌ دادند و با بسیاری‌ از اقوام‌ مسلمان‌، که‌ از استعمار روس‌ آزاد شده‌ بودند، توافقهایی‌ به‌ عمل‌ آوردند.

پایان‌ جنگ‌. در 30 اکتبر 1918/ 24 محرّم‌ 1337، و پس‌ از آنکه‌ عثمانی‌ قرارداد متارکه‌ جنگ‌ را پذیرفت‌، شرق‌ مدیترانه‌ و دمشق‌ و حلب‌ تصرف‌ شد. سال‌ پیش‌ از آن‌، انگلستان‌، با صدور اعلامیه‌ بالفور*، از ایجاد کشوری‌ برای‌ یهودیان‌ در سرزمین‌ فلسطین‌ پشتیبانی‌ کرده‌ بود. در پایان‌ آن‌ سال‌، انگلستان‌ و فرانسه‌ چنان‌ قدرت‌ و نفوذی‌ در منطقه‌ خاورمیانه‌ به‌ دست‌ آوردند که‌ با پیش‌ از جنگ‌ قابل‌ مقایسه‌ نبود ‌

حکومت‌ عثمانی‌، پس‌ از پذیرفتن‌ قرارداد متارکه‌ جنگ‌ بر اساس‌ پیمان‌ ورسای‌ و معاهده‌ سور، متعهد شد از همه‌ دعاوی‌ خود بر مصر و لیبی‌ و تونس‌ صرف‌نظر کند، عراق‌ و سوریه‌ و فلسطین‌ و حجاز و دیگر سرزمینهای‌ عرب‌نشینِ تابع‌ خود را واگذار کند، نواحی‌ تابع‌ در شبه‌جزیره بالکان‌ را تسلیم‌ دارد، از قبرس‌ و شماری‌ جزیره‌ یونانی‌ چشم‌ بپوشد، با استقلال‌ ارمنستان‌ و خودمختاری‌ کردستان‌ موافقت‌ کند، و از حقوق‌ پیشین‌ خود بر نقاط‌ سوق‌الجیشی‌ دیگر، که‌ به‌ تصرف‌ قوای‌ متفقین‌ در آمد، چشم‌ بپوشد (لاپیدوس‌، ص‌ 596 ـ597؛ لوتسکی‌، ص‌ 338ـ339). بدین‌ترتیب‌، قلمرو عثمانی‌ به‌ آناطولی‌ و بخش‌ کوچکی‌ از اروپا محدود شد. در پی‌ سلطه‌ انگلستان‌ و فرانسه‌ در نواحی‌ جدا شده‌ از قلمرو گسترده‌ عثمانی‌، چندین‌ جنبش‌ ضداستعماری‌ در خاورمیانه‌ شکل‌ گرفت‌ که‌ چند دهه‌ ادامه‌ یافت‌

3) در ایران‌. گسترش‌ نفوذ دو قدرت‌ استعمارگر روسیه‌ و انگلستان‌، ایران‌ را که‌ در افروختن‌ و گسترش‌ جنگ‌ سهمی‌ نداشت‌ به‌ یکی‌ از میدانهای‌ کارزار تبدیل‌ کرد و موجودیت‌ و استقلال‌ آن‌ را به‌ خطر انداخت‌.

ایران‌، بر اساس‌ قرارداد 31 اوت‌ 1907/ 22 رجب‌ 1325 در سن‌پترزبورگ‌ میان‌ روس‌ و انگلیس‌، به‌ دو منطقه‌ نفوذ و یک‌ منطقه‌ بی‌طرف‌ تقسیم‌ شده‌ بود (سپهر، ص‌ 363ـ364؛ نیز رجوع کنید به قراردادِ* 1907)،اما منطقه‌ بی‌طرف‌ هم‌، براساس‌ قرارداد *1915و طی‌ جنگ، از بین‌ رفت‌ و ایران‌ به‌ دو منطقه‌ تحت‌ نفوذ تقسیم‌ شد. قرارداد 1907 نیز به‌ حضور آشکار قوای‌ روس‌ و انگلیس‌ در ایران‌، رسمیت‌ بخشیده‌ بود. روسها از 1909/1327 در شمال‌ ایران‌ حضور نظامی‌ داشتند و حتی‌ از مردم‌ مالیات‌ می‌گرفتند. انگلیسیها هم‌ عملاً اداره‌ امور بخشهایی‌ از جنوب‌ ایران‌ را به‌ دست‌ گرفته‌ بودند ( کتاب‌ سبز، مقدمه‌ نظام‌ مافی‌، ص‌ هفت‌ ـ نه‌). ایران‌ فاقد نیروی‌ دریایی‌ و هوایی‌ بود و با نیروی‌ زمینی‌، که‌ عده‌ آن‌ را هفت‌ هزار تن‌ تخمین‌ می‌زنند، نمی‌توانست‌ در برابر تجاوز خارجی‌ از خود دفاع‌ کند (مهدوی‌، ص‌ 193؛ دیگار و همکاران‌، ص‌ 52)، حال‌ آنکه‌ شمار سربازان‌ روسی‌ مستقر در ایران‌ به‌ ده‌ هزار تن‌ می‌رسید و نزدیک‌ به‌ پنج‌ هزار نظامی‌ روسی‌ در اردبیل‌، ارومیه‌ و تبریز مستقر بودند

احمدشاه‌ قاجار، سه‌ روز پس‌ از آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌، با صدورفرمان‌ 12 ذیحجه‌ 1332/ اول‌ نوامبر 1914 بی‌طرفی‌ ایران‌ را در جنگ‌ اعلام‌ کرد (سپهر، ص‌ 89) و مستوفی‌الممالک‌، که‌ طرفدار سیاست‌ بی‌طرفانه‌ در جنگ‌ بود، به‌ نخست‌وزیری‌ رسید (مهدوی‌، ص‌ 192). به‌رغم‌ اینها، قوای‌ روس‌ از شمال‌، نیروهای‌ انگلیسی‌ از جنوب‌، و عثمانیها هم‌ از غرب‌ وارد خاک‌ ایران‌ شدند. بدین‌ترتیب‌، ایران‌ نزدیک‌ سه‌ سال‌ گرفتار اشغال‌ نظامی‌، مداخله‌های‌ سیاسی‌، قحط‌ و غلا، قاچاق‌ بین‌المللی‌ اسلحه‌ و عملاً دستخوش‌ تجزیه‌ سیاسی‌ شد؛ کشور بی‌طرفی‌ که‌ شاید بیش‌ از بلژیک‌ ــ که‌ نیروهای‌ انتقامجوی‌ آلمانی‌ آن‌ را اشغال‌ کرده‌ و صحنه‌ خونین‌ترین‌ جنگهای‌ فرانسه‌ و آلمان‌ شده‌ بود ــ صدمه‌ دید

جنگ‌ در ایران‌ را می‌توان‌ به‌ سه‌ دوره‌ تقسیم‌ کرد: از آغاز جنگ‌ تا تصرف‌ بغداد، که‌ به‌ منزله‌ پایان‌ فعالیتهای‌ آلمان‌ و عثمانی‌ در ایران‌ بود؛ از تصرف‌ بغداد تا خروج‌ قوای‌ روس‌ در پی‌ انقلاب‌ روسیه‌؛ از حضور کامل‌ نیروهای‌ انگلیس‌ تا پایان‌ جنگ‌ و خروج‌ آنها از ایران‌

روسیه‌ به‌ دلیل‌ گستردگی‌ جبهه‌هایش‌ در اروپا و منافع‌ خود در ایران‌، و انگلیس‌ به‌ دلیل‌ آسیب‌پذیری‌ هند و منافع‌ گسترده‌ سیاسی‌ و اقتصادی‌ خود در ایران‌، به‌ویژه‌ نفت‌، و بیم‌ از گشودن‌ جبهه‌های‌ جدید، خواهان‌ بی‌طرفی‌ ایران‌ بودند. حال‌ آنکه‌ متحدین‌ (آلمان‌ و عثمانی‌) برای‌ دستیابی‌ به‌ چاهها و تأسیسات‌ نفتی‌ جنوب‌ ایران‌، بر پا کردن‌ طغیان‌ در افغانستان‌ و هند و آسیای‌ مرکزی‌ و قفقاز برای‌ کاستن‌ از فشارِ جبهه‌ اصلی‌ جنگ‌ در اروپا، در پی‌ کشاندن‌ ایران‌ به‌ جنگ‌ بودند

در اول‌ اکتبر 1914/ 11 ذیقعده‌ 1332، عثمانی‌ به‌ بهانه‌ حضور نیروهای‌ روسی‌ در ایران‌، به‌ غرب‌ ایران‌ حمله‌ و نواحی‌ قُطور و مهاباد را تصرف‌ کرد. حدود یک‌ ماه‌ پس‌ از این‌ حمله‌، دوره‌ سوم‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ افتتاح‌ و بحثهای‌ تندی‌ بر سر بی‌طرفی‌ ایران‌ در جنگ‌ یا شرکت‌ در آن‌ در گرفت‌. نمایندگان‌ دموکرات‌، موافق‌ ورود به‌ جنگ‌ بر ضد روس‌ و انگلیس‌ و به‌ سود آلمان‌ بودند و نمایندگان‌ اعتدالیون‌ خواستار حفظ‌ بی‌طرفی‌ به کاووسی‌ عراقی‌،. سرانجام‌، مجلس‌ به‌ شرکت‌ در جنگ‌ رأی‌ نداد. اگرچه‌ از تلگرام‌ عده‌ای‌ از مراجع‌ و علمای‌ نجف‌ به‌ احمدشاه‌ قاجار پیداست‌ که‌ اینان‌ شاه‌ را به‌ شرکت‌ در جنگ‌ و دفاع‌ از عثمانی‌ فراخوانده‌اند  ورود عثمانی‌ به‌ جنگ‌ و به‌ خاک‌ ایران‌ و فتوای‌ جهادِ شیخ‌الاسلام‌ عثمانی‌ برای‌ دفاع‌ از خلافت‌ اسلامی‌، ظاهراً مردم‌ را برضد روسها برنینگیخت‌ و قوای‌ متجاوز عثمانی‌ در نظر مردم‌ به‌ سان‌ نیروهای‌ تجاوزگر روسی‌ جلوه‌ کردند

در اول‌ نوامبر 1914/ 12 ذیحجه‌ 1332، یک‌ تیپ‌ مختلط‌ انگلیسی‌ ـ هندی‌ مناطق‌ نفت‌خیز جنوب‌ ایران‌ را، برای‌ جلوگیری‌ از دستیابی‌ نیروهای‌ عثمانی‌ و آلمانی‌ به‌ آن‌، اشغال‌ و به‌ این‌ ترتیب‌ نیروهای‌ نظامی‌ سه‌ کشور خارجی‌ به‌ خاک‌ این‌ کشور تجاوز کردند. حدود پنج‌ ماه‌ بعد، در مه‌ 1915/ جمادی‌الا´خره‌ 1335، وزیران‌ مختار آلمان‌ و اتریش‌ با مقدار معتنابهی‌ پول‌ و طلا، برای‌ جلب‌ نظر سران‌ عشایر، وارد ایران‌ شدند (کاووسی‌ عراقی‌، ص‌ 34؛ غنی‌، ص‌ 39). آلمانیها، با استفاده‌ از کینه‌ دیرین‌ مردم‌ به‌ تجاوز روسها و انگلیسیها، به‌تحریک‌ احساسات‌ و تطمیع‌ آنان‌ پرداختند

آلمانیها در ایران‌ چند هدف‌ عمده‌ داشتند، از جمله‌ ایجاد خطر جدّی‌ برای‌ روس‌ و انگلیس‌ فراهم‌ ساختن‌ تسهیلات‌ برای‌ عثمانی‌، متحد آلمان‌؛ استفاده‌ از موقعیت‌ جغرافیایی‌، سوق‌الجیشی‌ و راههای‌ مواصلاتی‌ ایران‌، برای‌ نفوذ به‌ مناطقی‌ چون‌ افغانستان‌ و هندوستان‌؛ انهدام‌ تأسیسات‌ نفتی‌ در جنوب‌ و ایجاد شورش‌ بر ضد روس‌ و انگلیس‌ در کشورهای‌ اسلامی‌ با استفاده‌ از احساسات‌ مذهبی‌ آنان‌.

برای‌ رسیدن‌ به‌ همین‌ هدفها، واسموس‌، کنسول‌ سابق‌ آلمان‌ در بوشهر، با اتحاد طوایف‌ تنگستان‌ و دشتستان‌ و قشقایی‌، بخشهایی‌ از جنوب‌ ایران‌ را از زیر نفوذ انگلیسیها درآورد و منافع‌ انگلیسیها را در سواحل‌ خلیج‌فارس‌ به‌ خطر انداخت‌

سایر آلمانیها، چون‌ زایلر در اصفهان‌ و بخش‌ مرکزی‌ ایران‌، شونمان‌ در کرمانشاه‌ و غرب‌ ایران‌، برای‌ جلب‌ طوایف‌ کُرد، و پاشن‌ و فویگت‌ در همدان‌ فعالیت‌ داشتند (برای‌ جزئیات‌ بیشتر در باره‌ اقدامات‌ شونمان‌ رجوع کنید به امیراحمدی‌، ص‌ 91 به‌ بعد؛ باست‌، ص‌ 36)؛ گروهی‌، به‌ رهبری‌ سرهنگ‌ کلاین‌، مأمور اشغال‌ یا نابودی‌ تأسیسات‌ نفتی‌ در جنوب‌ بودند (گرکه‌، کتاب‌ 1، ص‌ 160)؛ و نیدرمایر، افسر مجرّب‌ با گرایشهای‌ بهایی‌، برای‌ نفوذ به‌ هند و ایجاد آشوب‌ در آنجا، مأمور گذشتن‌ از کویر ایران‌ بود (برای‌ جزئیات‌ مأموریت‌ رجوع کنید به نیدرمایر، ص‌ 17، 32، و جاهای‌ دیگر؛ کحّال‌زاده‌، ص‌ 209 به‌ بعد). افزون‌ بر آن‌، آلمانیها با گردآوردن‌ گروهی‌ از ایرانیان‌ ملی‌گرا و فعالان‌ سیاسی‌ به‌ رهبری‌ سیدحسن‌ تقی‌زاده‌ *، در برلین‌ به‌ فعالیتهای‌ تبلیغاتی‌ بر ضد تجاوزهای‌ روس‌ و انگلیس‌ پرداختند و با ایجاد تشکیلات‌ سیاسی‌، احتمالاً درصدد تصدی‌ حکومت‌ آینده‌ ایران‌ بودند

اقدامات‌ آلمانیها در ایران‌، جز فشار بیشتر روس‌ و انگلیس‌ بر ایران‌، که‌ برای‌ خنثا کردن‌ نقشه‌های‌ آنان‌ به‌ سرعت‌ واکنش‌ نشان‌ می‌دادند، به‌جایی‌ نرسید ( اسناد حضور دولتهای‌ بیگانه‌ در شرق‌ ایران، ص‌460ـ461؛ برای‌ برخی‌ جزئیات‌ رجوع کنید به مابرلی، ص‌ 44ـ84؛ اسناد جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در جنوب‌ ایران، ص‌ 66 به‌ بعد). تشدید فشارهای‌ روسیه‌ بر ایران‌ و افزودن‌ نیروهایش‌ در ایران‌، تشکیل‌ پلیس‌ *جنوب‌ برای‌ مقابله‌ با عناصر آلمانی‌ و سرکوب‌ شورشهای‌ عشایر به‌ وسیله‌ انگلیسیها (مهدوی‌، ص‌ 195؛ ذوقی‌، بخش‌ 1، ص‌ 144، 155)، به‌ سبب‌ تهدیدهای‌ عوامل‌ آلمانی‌ در ایران‌ بود

پس‌ از پیشروی‌ نیروهای‌ انگلیسی‌ در جبهه‌ بین‌النهرین‌، حکومت‌ عثمانی‌ برای‌ دفاع‌ از بغداد به‌ناچار نیروهای‌ خود را از ایران‌ به‌ آنجا منتقل‌ کرد. آلمانیها هم‌، به‌دلیل‌ نبودِ پشتیبان‌ نظامی‌، ناچار به‌ تخلیه‌ ایران‌ شدند که‌ روسها و انگلیسیها جای‌ آنها را فوراً گرفتند. روسها منطقه‌ تحت‌ اشغال‌ خود را در ایران‌ توسعه‌ دادند و انگلیسیها هم‌ جنوب‌ و فارس‌ و بخشی‌ از نواحی‌ مرکزی‌ را از باقی‌مانده‌ عناصر آلمانی‌ پاک‌ کردند (ذوقی‌، بخش‌ 1، ص‌ 164؛ برای‌ اطلاعات‌ بیشتر در باره‌ نیروهای‌ نظامی‌ انگلیس‌ در جنوب‌ ایران‌ رجوع کنید به اولسون‌، ص‌ 153ـ213). ژاندارمری‌ هم‌، که‌ فرماندهان‌ آن‌ متمایل‌ به‌ آلمانیها بودند، در زدوخورد با انگلیسیها منحل‌ شد و فرماندهانش‌ نیز از ایران‌ اخراج‌ شدند

در اکتبر 1915/ ذیقعده‌ 1333، با پیشروی‌ نیروهای‌ روسی‌ به‌ سوی‌ تهران‌، شماری‌ از سران‌ حکومت‌ با تشویق‌ آلمانیها، در صدد انتقال‌ پایتخت‌ از تهران‌ به‌ اصفهان‌ و تشکیل‌ کمیته‌ دفاع‌ ملی‌ بر آمدند. انگلیسیها که‌ مخالف‌ بودند از انتقال‌ پایتخت‌ جلوگیری‌ کردند، اما کمیته‌ دفاع‌ ملی‌ (متشکل‌ از دموکراتها، ملی‌گرایان‌ و شماری‌ از هواداران‌ سیاست‌ آلمان‌ و مخالفان‌ شدید روس‌ و انگلیس‌)، برای‌ در امان‌ ماندن‌ از تهدید روسها، نخست‌ به‌ قم‌ رفت‌ و سپس‌ حکومتی‌ موقت‌ به‌ ریاست‌ نظام‌السلطنه‌ مافی‌، والی‌ لرستان‌، تشکیل‌ داد (شیخ‌الاسلامی‌، ج‌ 1، ص‌ 83؛ گرکه‌، کتاب‌ 1، ص‌ 348، 351، کتاب‌ 2، ص‌ 774) و کوشید با همسویی‌ با کمیته‌ ملّیون‌ ایرانی‌ در برلین‌ و استمداد از سران‌ عشایر، ارتش‌ مقاومت‌ تشکیل‌ دهد. پس‌ از تشکیل‌ حکومت‌ مهاجرین‌، با همکاری‌ کمیته‌ ملّیون‌، نیروی‌ نظامی‌ کوچکی‌ تشکیل‌ یافت‌ و میان‌ نظام‌السلطنه‌ و فیلد مارشال‌ گولتس‌، فرمانده‌ آلمانی‌، که‌ ستاد عملیاتی‌ او در خاک‌ عثمانی‌ مستقر بود، قراردادی‌ بسته‌ شد که‌ بر اساس‌ آن‌، افسران‌ آلمانی‌ به‌ تعلیم‌ نظامی‌ سربازان‌ ایرانی‌ در کرمانشاه‌ مشغول‌ شدند

حکومت‌ مهاجرین‌، با همکاری‌ آلمان‌ و عثمانی‌، اقداماتی‌ کرد، از جمله‌ تعیین‌ والی‌ برای‌ برخی‌ نواحی‌ و رفع‌ آشفتگیهای‌ ناشی‌ از جنگ‌، وضع‌ مقررات‌ تازه‌ برای‌ گردآوری‌ مالیات‌، تجدید سازمان‌ ژاندارمری‌، تجهیز قوای‌ دفاعی‌، و برقراری‌ مناسبات‌ با برخی‌ سران‌ عشایر و فرماندهان‌ سوئدی‌ ژاندارمری‌ طرفدار آلمان‌. اما بر اثر شکست‌ عثمانی‌ و خروج‌ آلمانیها و اختلافات‌ داخلی‌ اعضای‌ حکومت‌ و رفتارهای‌ مستبدانه‌ نظام‌السلطنه‌ و اطرافیانش‌، این‌ هسته‌ مقاومت‌ ملی‌ در برابر تجاوزهای‌ خارجی‌ درهم‌ شکست‌ (برای‌ اطلاعات‌ دست‌ اول‌ در باره‌ حکومت‌ موقت‌ رجوع کنید به اردلان‌، ص‌ 125 به‌ بعد؛ دیوان‌بیگی‌، ص‌ 11ـ14، 29، و جاهای‌ دیگر؛ اتحادیه‌، کتاب‌ 2: صورت‌جلسات‌ هیأت‌ دولت‌ م؛ برای‌ توافقنامه‌ با افسران‌ آلمانی‌.

وقوع‌ انقلاب‌ روسیه‌ در سرنوشت‌ کلی‌ جامعه‌ ایران‌ به‌ منزله‌ نعمتی‌ نامنتظر بود. با روی‌ کارآمدن‌ حکومت‌ بولشویکی‌ 1917/ 1335، بازمانده‌ ارتش‌ روسیه‌ در ایران‌ فروپاشید و سربازان‌ روسی‌ به‌ روسیه‌ گریختند (مهدوی‌، ص‌ 197؛ برای‌ صحنه‌هایی‌ از خشونت‌ و تجاوز نیروهای‌ روسی‌ رجوع کنید به تمدن‌، ص‌ 143، و جاهای‌ دیگر؛ لیتن، ص‌ 33ـ37).

ایران‌ حکومت‌ جدید روسیه‌ را فوراً به‌ رسمیت‌ شناخت‌ و در اول‌ ژانویه‌ 1918/ 17 ربیع‌الاول‌ 1336، با انعقاد موافقتنامه‌ای‌ میان‌ دو کشور، روسها ایران‌ را تخلیه‌ کردند (نوازنی‌، ص‌ 74).

با خروج‌ روسیه‌ از صحنه‌ نبرد، جنگ‌ جهانی‌ در ایران‌ شکل‌ تازه‌ای‌ به‌ خود گرفت‌. متفقین‌، به‌ویژه‌ انگلستان‌، نگران‌ راهیابی‌ نیروهای‌ آلمانی‌ از طریق‌ قفقاز و ایران‌ به‌ هند بودند. ازاین‌رو، ژنرال‌ دنسترویل‌ مأمور شد، برای‌ ایجاد خط‌ دفاعی‌ در برابر آلمانها، به‌سوی‌ باکو پیشروی‌ کند. نگرانی‌ دیگر متفقین‌، سرایت‌ اندیشه‌ها و جنبشهای‌ کمونیستی‌ و الهام‌ گرفتن‌ مردم‌ از جنبشهای‌ انقلابی‌ در روسیه‌ بود. ایران‌، که‌ از استیلای‌ روس‌ رها شده‌ بود، گرفتار سلطه‌ انگلیس‌ شد. وحشت‌ از نفوذ آلمان‌ و شیوع‌ بولشویسم‌، زمینه‌ساز تسلط‌ بلامنازع‌ انگلیس‌ بر ایران‌ شد که‌ به‌تدریج‌ به‌ جنبشهای‌ آشکار ضدانگلیسی‌ و به‌ جنبش‌ سراسری‌ ملی‌ شدن‌ صنعت‌ نفت‌ ایران‌ و حوادث‌ سالهای‌ 1330ـ 1332 ش‌ انجامید و پیامدهای‌ آن‌ تا انقلاب‌ اسلامی‌ 1357 ش‌ ادامه‌ یافت‌ (دیگار و همکاران‌، ص‌ 56؛ بیات‌، ص‌ 59 ـ 61).

در پایان‌ 1918/ صفر 1337، تقریباً سراسر ایران‌ در اشغال‌ نیروهای‌ انگلیسی‌ بود. در شمال‌ کشور نیروهای‌ نورپرفورس‌ به‌ فرماندهی‌ ژنرال‌ تامسون، در جنوب‌ قوای‌ پلیس‌ جنوب‌ به‌ فرماندهی‌ ژنرال‌ سرپرسی‌ سایکس‌، در مشرق‌ حلقه‌ شرقی‌ به‌ فرماندهی‌ ژنرال‌ مَلیسون‌ و در مغرب‌ نیروهای‌ ژنرال‌ دنسترویل‌ استقرار یافته‌ بودند و سرفرماندهی‌ ارتش‌ انگلیس‌ همچنان‌ در بغداد بود (ذوقی‌، بخش‌ 1، ص‌ 167؛ برای‌ آگاهی‌ از رئوس‌ کلی‌ سیاست‌ انگلستان‌ در ایران‌ در آخرین‌ سالهای‌ جنگ‌ رجوع کنید به الیس، ص‌ 32، 35، و جاهای‌ دیگر).

در 1917/ 1335، آلمانیها دیگر در ایران‌ فعال‌ نبودند. واسموس‌ نیز در اواسط‌ 1918/ 1336 ارتباط‌ خود را با نیروهای‌ آلمانی‌ از دست‌ داد (نیدرمایر، ص‌ 327). بسته‌ شدن‌ راه‌ بالکان‌، نرسیدن‌ تدارکات‌ به‌ ایران‌، دوری‌ راه‌، نیز تعارض‌ میان‌ سیاستهای‌ آلمان‌ و عثمانی‌ و برآورد نادرست‌ آلمانیها از امکانات‌ ایران‌، از جمله‌ علتهای‌ شکست‌ سیاست‌ آلمان‌ در ایران‌ و قطع‌ شدن‌ رابطه‌ نظامی‌ میان‌ آلمان‌ و نیروهای‌ ضدانگلیسی‌ در ایران‌ بود (برای‌ جزئیات‌ رجوع کنید به گرکه‌، کتاب‌ 1، ص‌ 113، 118، و جاهای‌ دیگر؛ نیدرمایر، ص‌ 40، 44، و جاهای‌ دیگر). به‌رغم‌ پایان‌ یافتن‌ جنگ‌ در 1918/ 1337، برخی‌ واحدهای‌ نظامی‌ انگلیس‌ تا 1921/ 1300 ش‌ در ایران‌ ماندند (مابرلی‌، ص‌ 418؛ برای‌ تفصیل‌ آمارهای‌ نظامی‌ مربوط‌ به‌ ارتش‌ انگلیس‌ در ایران‌ رجوع کنید به همان‌، پیوستهای‌ 2ـ4، ص‌ 474ـ 478) و حضورشان‌ مانع‌ رشد و توسعه‌ و مخلّ زندگی‌ طبیعی‌ جامعه‌ بود.

ایران‌، که‌ طی‌ جنگ‌ سیاست‌ بی‌طرفی‌ در پیش‌ گرفته‌ بود، امید داشت‌ با شرکت‌ در اجلاس‌ صلح‌، حقوق‌ از دست‌ رفته‌ خود را بازبستاند. خواستهای‌ ایران‌ عمدتاً در سه‌ بخش‌ سیاسی‌، اقتصادی‌ و قضائی‌ بود ( اسناد جنگ‌ اول‌ جهانی‌ در ایران‌ ، پیشگفتار قطبی‌، ص‌ 14) و عمدتاً این‌ نکات‌ را در بر می‌گرفت‌: تخلیه‌ ایران‌ از نیروهای‌ بیگانه‌، الغای‌ قرارداد 1907، رفع‌ آثار اولتیماتوم‌ 1911، پرداخت‌ مطالبات‌ ایران‌، جبران‌ خسارتهای‌ مالی‌ جنگ‌، واگذاری‌ نیروهای‌ پلیس‌ جنوب‌ به‌ ایران‌، بررسی‌ و تجدیدنظر در عهدنامه‌های‌ گذشته‌ و شرکت‌ دادن‌ ایران‌ در اجلاس‌ صلح‌ (ذوقی‌، بخش‌ 1، ص‌ 175ـ176، 223)؛ اما به‌ ایران‌ اجازه‌ شرکت‌ در اجلاس‌ را ندادند و حتی‌ یکی‌ از اعضای‌ وزارت‌ خارجه‌ انگلیس‌ به‌ وزیر خارجه‌ ایران‌ گفت‌ که‌ بهتر است‌ راه‌ نجات‌ را در تالار وزارت‌ خارجه‌ انگلیس‌ بجوید، نه‌ در تالار اجلاس‌ ورسای‌ (سیف‌پور فاطمی‌، ص‌ 16).

ایران‌ به‌ سان‌ ویرانه‌ای‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌ بیرون‌ آمد: قحط‌ و غلا، مردم‌ تهیدست‌ را به‌ علف‌خواری‌ واداشته‌ بود (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید به توصیف‌ رحمت‌اللّه‌ معتمدی‌ از اوضاع‌ ارومیه در خلال‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، ص‌ 161، 178، و جاهای‌ دیگر؛ دیگار و همکاران‌، ص‌ 62). حصبه‌، تیفوس‌ و بیماریهای‌ دیگر شمار کثیری‌ را کُشت‌. عبور و مرور سربازان‌، روستاها و راههای‌ ارتباطی‌ را ویران‌ کرده‌ بود. اشرار، با استفاده‌ از ناامنی‌ و آشوب‌، به‌ جان‌ و مال‌ مردم‌ تعدی‌ می‌کردند (رجوع کنید به تمدن‌، ص‌ 184ـ185؛ دیگار و همکاران‌، همانجا؛ غنی‌، ص‌ 32؛ مستوفی‌، ج‌ 2، ص‌ 513). افزون‌ بر این‌، کابوس‌ بولشویسم‌، ناتوانی‌ حکومت‌، جنبشهای‌ سیاسی‌ وابسته‌ و جدایی‌خواه‌، و تفرقه‌ و اختلافات‌ داخلی‌ نیز زمینه‌ را برای‌ سقوط‌ سلسله‌ ناتوان‌ قاجار و ایجاد دیکتاتوری‌ پهلوی‌ فراهم‌ آورد.

اسرا لباس نامرئی

اسرار مخفی آمریکا درباره مرد نورانی در مسجدالنبی
چند روز پیش خبری در شبکه های خبری عربستان و
سایت های مختلف مبنی بر دیدن مردی نورانی در مسجدالنبی همراه با عکس آن منتشر شد که
تعجب همه مسلمانان را برانگیخت.این یک حقه سینمایی است که به تازگی برای عوام فریبی
مسلمانان توسط آمریکا و نیروهای تحت تسلطش اجرا میشود که چندین مورد آن در فیلم یا
عکس هایی دیده شده.از جمله این عکس و دیگری در درگیری های مردم سوریه با مخالفان
که در آن نشان میدهد این مرد نورانی که بعد هم نامریی میشود به کمک نیروهای مخالف
سوریه می آید و جسد یکی از آنها را به جایی که درگیری نیست انتقال
میدهد.این صحنه ها مربوط به برنامه های جدید نظامی دولت آمریکا
میشود.اختراع جدید لباس نامرئی چند سالی است که در جهان مطرح شده و نمونه های آن
نیز ساخته شد ولی بعدا در زمره برنامه نظامی درآمد و ارتش ایالت متحده آمریکا و
کانادا قصد دارند از این تکنولوژی نوین در جهت استتار هر چه بیشتر سربازان خود
استفاده نمایند.کارکرد این روش را برای درک بهتر مسئله و ملموس شدن آن شرح
میدهیم.
پارچه ای که اجسام را نامریی میکند
این پروژه که چندین سال است نام آن را در دنیا میشنویم به قصد نامریی کردن انسان یا اجسام ساخته شده است.که در چندین کشور ژاپن و آلمان وآمریکا انجام شده و کشور آمریکا قصد داشت که از این پارچه یا روکش برای لباسهای نظامی خود در سال 2020 استفاده کند.تا چندین سال پیش نحوه عملکرد آن را و نیز عکسها و فیلم هایی از نمونه های آزمایشی ساخته شده از آن منتشر شد ولی به
دلایلی اکنون اطلاعات زیادی از این پروژه مطرح نمیشود.شاید دلیل آن استفاده این روش در برنامه هایی است که قصد عوام فریبی را دارد.

کارکرد این روش از قانون فیزیکی گرفته شده که ، برای دیدن هر جسم نیاز است نوری که به جسم تابیده میشود به چشم ما برسد و چشم آن را تشخیص دهد.حال اگر مانعی جلوی جسم مورد نظر قرار بگیرد، نور بازتابیده شده از جسم به چشم ما نخواهد رسید و آن جسم را نمیبینیم.برای دیدن جسم مورد نظر باید یا مانع را برداریم یا روشی ایجاد کنیم که نور بازتابیده شده از جسم مورد نظر از مانع به
طریقی رد شود دوباره در همان راستای قبلی مسیر خود را ادامه دهد و به چشم ما برسد.این پارچه ای که در این پروژه اجرا شده همین کار را انجام میدهد و تصویر پشت جسم مانع را به جلوی جسم مانع انتقال میدهد و آنرا ساطع میکند.
 
این کار به وسیله دستگاهای تصویر برداری ظریفی که در پارچه قرار دارد انجام و توسط فیبرهای نوری انتقال داده میشود و در آن نیز از هولوگرام برا ضبط این تصاویر و پخش آن استفاده میکنند.

 

البته جزییات متفاوتی در مورد نحوه ی اجرای این طرح وجود دارد ولی چیزی که مهم است نحوه کارکرد آن است.یعنی اگر کسی این روکش با این جنس پارچه را بپوشد میتواند به صورت نامریی حرکت کند.و در این پارچه به غیر از انتقال نور پشت سر به جلو میتوانند از اجزایی کوچکی برای تولید نور استفاده کنند که این پوشش را مانند لباسی نورانی به تن کرد.
 
شاید استفاده این به نظر برای ما کاربرد نداشته باشد.ولی به تازگی تصاویری از این پوشش نورانی دیده شده که با این روش ساخته شده است.نمونه آن فردی است که به تازگی در مسجدالنبی دیده شده که لباسی به این شکل به تن دارد و برای اینکه ذهن مسلمانان را منحرف کنند تبلیغات زیادی برای این تصویر کرده اند.وقتی که این تصاویر را کنار هم میگذارید میبینیم که این نیز 1 حقه سینمایی
است که در یک فیلم درگیری سوریه هم نمونه آن دیده شده و به این تلقین شده که این فرد با لباس نورانی که بعد نیز نامریی میشود ملائکه است که به کمک مخالفان سوری می آید.
  
البته مشکلی که این طرح دارد و نتوانسته اند آن را بپوشانند این است که ، این یک پوشش است و فردی که آن را روی صورت هم علاوه بر بدن قرار دهد، مجبور هستند این پوشش را روی چشمها وبینی باز بگذارند که امکان دیدن و نفس کشیدن داشته باشد.و در این عکس کاملا مشهود است که فرد نورانی تنها در این نقاط صورتش سیاهی میبینیم.حتی جاهایی هم که این پارچه روی سر این فرد افتاده و سایه انداخته و توان نورش به حدی نیست که این سایه را از بین ببرد ، مشکلات این طرح را
نشان میدهد.البته برای دید عموم که اطلاعی از این موضوع و نحوه کارکرد آنرا ندارند، میتواند تاثیرگذار باشد و همان هدف آنها را به ذهن تلقین کند.